YETİŞKİNLERDE DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) çocukluk çağında başlayan, tesiri tüm bir yaşama yayılabilen, süreğen bir nöropsikiyatrik bozukluk olarak tanımlanır.
Psikiyatri Derneği Yetişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Bilimsel Çalışma Ünitesi Türk toplumundaki DEHB yaygınlığının çocuklukta % 8, ergenlikte % 6 ve yetişkinlikte yüzde % 4 olduğunu belirtmektedir.
Son vakit içindera kadar, dikkat eksikliği ve hiperaktivitenin bir çocukluk çağı sorunu olduğu ve yetişkinlikte ortadan kaybolduğu düşünülürdü. Fakat yapılan çalışmalar ve klinik müşahedeler, bu sorunun yetişkinlikte de devam ettiğini göstrmiştir.
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) çok hareketlilik, dikkat meseleleri ve dürtüsellik (istekleri erteleyememe) belirtilerinin görüldüğü bir meseledir. Bir çocukta bu bozukluğun teşhisinin konabilmesi için belirtilerin yedi yaşından evvel görülmeye başlamış olması gereklidir. Ayrıyeten dürtüsellik, dikkat eksikliği ve hareketlilik belirtilerinin çocuğun hayatını, kişilerarası bağlarını yahut okul hayatını olumsuz biçimde etkileyecek seviyede olmalıdır.
Memleketler arası sınıflandırma sistemi DSM-V teşhis ölçütlerine göre teşhis üç başka kümede ele alınmaktadır.
1. Dikkat, çok hareketlilik ve dürtüsellik sorunu olanlar;
2. Yalnızca dikkat sorunu olanlar;
3. Yalnızca çok hareketlilik ve dürtüsellik sorunu olanlar.
DSM V Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite/ Çok Hareketlilik Bozukluğunun Teşhis Ölçütleri:
a) Dikkatsizlik
1. Birden fazla vakit dikkatini detaylara veremez ya da okul ödevlerinde, işlerinde ya da öteki etkinliklerinde dikkatsizce yanlışlar yapar,
2. Birden fazla vakit üzerine aldığı misyonlarda ya da oynadığı etkinliklerde dikkati dağılır,
3. Direkt kendisine konuşulduğunda birden fazla vakit dinlemiyormuş üzere görünür,
4. Birden fazla vakit yönergeleri izlemez ve okul ödevlerini, ufak tefek işleri ya da iş yerindeki nazaranvlerini tamamlayamaz (karşıt olma bozukluğuna ya da yönergeleri anlayamamaya bağlı değildir),
5. Birden fazla vakit üzerine aldığı nazaranvleri ve aktiflikleri düzenlemekte zorluk çeker,
6. Birden fazla vakit daima zihinsel çabayı gerektiren nazaranvlerden kaçınır, bunları sevmez ya da bunlarda yer almaya karşı isteksizdir,
7. Birçok vakit üzerine aldığı nazaranvler ya da etkinlikler için gerekli olan şeyleri kaybeder (örn. Oyuncaklar, okul ödevleri, kalemler, kitaplar ya da araç-gereçler),
8. Birden fazla vakit dikkati dış uyaranlara çarçabuk dağılır,
9. Günlük etkinliklerinde birden fazla vakit unutkandır.
b) Hiperaktivite/ Çok hareketlilik
1. Birden fazla vakit elleri, ayakları kıpır kıpırdır ya da oturduğu yerde kıpırdanıp durur,
2. Birçok vakit sınıfta ya da oturması beklenen öteki durumlarda oturduğu yerden kalkar,
3. Birçok vakit uygunsuz olan durumlarda koşuşturup durur ya da tırmanır (gençlerde ya da erişkinlerde öznel huzursuzluk hisleri ile hudutlu olabilir),
4. Birçok vakit, sakin bir halde, boş vakit içinderı geçirme aktifliklerine katılma ya da oyun oynama zorluğu vardır,
5. Birçok vakit hareket halindedir ya da bir motor tarafınca sürülüyormuş üzere davranır,
6. Birden fazla vakit fazlaca konuşur.
c) Dürtüsellik
1. Birden fazla vakit sorulan sorunun tamamlanmasını beklemeden karşılığını verir,
2. Birden fazla vakit sırasını bekleme kuvvetliğü vardır,
3. Birden fazla vakit diğerlerinin kelamını keser ya da yaptıklarının ortasına girer.
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu teşhisinin konulabilmesi için, üstte yer alan belirtilerin 7 yaşından evvel başlaması, en az 6 aydan beri devam ediyor olması ve en az iki ortamda (okulda ve evde) görülüyor olması gerekir.
Yetişkinde DEHB, yakın vakte kadar epeyce az klinisyenin üzerinde eğitildiği bir alandı. DEHB belirtisi gösteren bir yetişkine, çoklukla çift kutuplu duygudurum bozukluğu, kişilik bozukluğu, atipik depresyon yahut antisosyal üzere tanılardan biri verilirdi zira bu hastalık psikiyatri ve psikolojide depresyon ya da panik bozukluğu kadar âlâ tanınan bir hastalık değildi. Lakin günümüzde net bir teşhis kriteri olmamasına karşın, klinik müşahedeler bize DEHB tanısı hakkında fikir verebilmektedir.
Yetişkinlerdeki dikkat eksikliği ve hiperaktivite hareketlilikten öte diğer tiplerde kendini göstermektedir. DEHB yetişkinlerde çoğunlukla;
Lakin bu azalma eğilimine karşın erişkin DEHB olan bireylerde
DEHB yalnızca bireyin kendisini değil etrafını ve ailesini de olumsuz etkilemektedir. Riskli sıhhat davranışları açısından tehdit altında olan ergen ve genç yetişkinlerde DEHB varlığında makus akran bağları, kendine inanç kaybı, okul ve iş muvaffakiyetinde düşüklük, davranış bozuklukları, antisosyal bozukluk, alkol-madde berbata kullanması, depresyon üzere psikiyatrik eş teşhisler gözlenir (Tınaz, 2004). Tedavi edilmediğinde süreklilik gösteren bu rahatsızlığın hakikat bir biçimde teşhisinin konup uygun tedavilerin alınması pek değerlidir.
UZM.PSK. SERRA KAMPEAS
Okumaya devam et...
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) çocukluk çağında başlayan, tesiri tüm bir yaşama yayılabilen, süreğen bir nöropsikiyatrik bozukluk olarak tanımlanır.
Psikiyatri Derneği Yetişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Bilimsel Çalışma Ünitesi Türk toplumundaki DEHB yaygınlığının çocuklukta % 8, ergenlikte % 6 ve yetişkinlikte yüzde % 4 olduğunu belirtmektedir.
Son vakit içindera kadar, dikkat eksikliği ve hiperaktivitenin bir çocukluk çağı sorunu olduğu ve yetişkinlikte ortadan kaybolduğu düşünülürdü. Fakat yapılan çalışmalar ve klinik müşahedeler, bu sorunun yetişkinlikte de devam ettiğini göstrmiştir.
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) çok hareketlilik, dikkat meseleleri ve dürtüsellik (istekleri erteleyememe) belirtilerinin görüldüğü bir meseledir. Bir çocukta bu bozukluğun teşhisinin konabilmesi için belirtilerin yedi yaşından evvel görülmeye başlamış olması gereklidir. Ayrıyeten dürtüsellik, dikkat eksikliği ve hareketlilik belirtilerinin çocuğun hayatını, kişilerarası bağlarını yahut okul hayatını olumsuz biçimde etkileyecek seviyede olmalıdır.
Memleketler arası sınıflandırma sistemi DSM-V teşhis ölçütlerine göre teşhis üç başka kümede ele alınmaktadır.
1. Dikkat, çok hareketlilik ve dürtüsellik sorunu olanlar;
2. Yalnızca dikkat sorunu olanlar;
3. Yalnızca çok hareketlilik ve dürtüsellik sorunu olanlar.
DSM V Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite/ Çok Hareketlilik Bozukluğunun Teşhis Ölçütleri:
a) Dikkatsizlik
1. Birden fazla vakit dikkatini detaylara veremez ya da okul ödevlerinde, işlerinde ya da öteki etkinliklerinde dikkatsizce yanlışlar yapar,
2. Birden fazla vakit üzerine aldığı misyonlarda ya da oynadığı etkinliklerde dikkati dağılır,
3. Direkt kendisine konuşulduğunda birden fazla vakit dinlemiyormuş üzere görünür,
4. Birden fazla vakit yönergeleri izlemez ve okul ödevlerini, ufak tefek işleri ya da iş yerindeki nazaranvlerini tamamlayamaz (karşıt olma bozukluğuna ya da yönergeleri anlayamamaya bağlı değildir),
5. Birden fazla vakit üzerine aldığı nazaranvleri ve aktiflikleri düzenlemekte zorluk çeker,
6. Birden fazla vakit daima zihinsel çabayı gerektiren nazaranvlerden kaçınır, bunları sevmez ya da bunlarda yer almaya karşı isteksizdir,
7. Birçok vakit üzerine aldığı nazaranvler ya da etkinlikler için gerekli olan şeyleri kaybeder (örn. Oyuncaklar, okul ödevleri, kalemler, kitaplar ya da araç-gereçler),
8. Birden fazla vakit dikkati dış uyaranlara çarçabuk dağılır,
9. Günlük etkinliklerinde birden fazla vakit unutkandır.
b) Hiperaktivite/ Çok hareketlilik
1. Birden fazla vakit elleri, ayakları kıpır kıpırdır ya da oturduğu yerde kıpırdanıp durur,
2. Birçok vakit sınıfta ya da oturması beklenen öteki durumlarda oturduğu yerden kalkar,
3. Birçok vakit uygunsuz olan durumlarda koşuşturup durur ya da tırmanır (gençlerde ya da erişkinlerde öznel huzursuzluk hisleri ile hudutlu olabilir),
4. Birçok vakit, sakin bir halde, boş vakit içinderı geçirme aktifliklerine katılma ya da oyun oynama zorluğu vardır,
5. Birçok vakit hareket halindedir ya da bir motor tarafınca sürülüyormuş üzere davranır,
6. Birden fazla vakit fazlaca konuşur.
c) Dürtüsellik
1. Birden fazla vakit sorulan sorunun tamamlanmasını beklemeden karşılığını verir,
2. Birden fazla vakit sırasını bekleme kuvvetliğü vardır,
3. Birden fazla vakit diğerlerinin kelamını keser ya da yaptıklarının ortasına girer.
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu teşhisinin konulabilmesi için, üstte yer alan belirtilerin 7 yaşından evvel başlaması, en az 6 aydan beri devam ediyor olması ve en az iki ortamda (okulda ve evde) görülüyor olması gerekir.
Yetişkinde DEHB, yakın vakte kadar epeyce az klinisyenin üzerinde eğitildiği bir alandı. DEHB belirtisi gösteren bir yetişkine, çoklukla çift kutuplu duygudurum bozukluğu, kişilik bozukluğu, atipik depresyon yahut antisosyal üzere tanılardan biri verilirdi zira bu hastalık psikiyatri ve psikolojide depresyon ya da panik bozukluğu kadar âlâ tanınan bir hastalık değildi. Lakin günümüzde net bir teşhis kriteri olmamasına karşın, klinik müşahedeler bize DEHB tanısı hakkında fikir verebilmektedir.
Yetişkinlerdeki dikkat eksikliği ve hiperaktivite hareketlilikten öte diğer tiplerde kendini göstermektedir. DEHB yetişkinlerde çoğunlukla;
- Randevularını yahut yapmak zorunda olduğu işleri unutma,
- Birfazlaca basamağı içeren işleri yapmakta zorlanma,
- Bir işe ya da projeye başlamakta ve bitirmekte zorlanma,
- Oyalanma,
- Erteleme eğiliminde olma,
- Bilgilere öncelik vermede zorlanma,
- Çabuk sıkılma ve sabırsızlık,
- çoğunlukla yerinde duramama,
- Huzursuzluk hissi yaşama,
- Vaktini verimli kullanamama,
- Konutta ve iş yerinde eşyalarını bulamama, yanlış yere koyma,
- sonuçlarını düşünmeden konuşma üzere belirtiler göstermektedir.
Lakin bu azalma eğilimine karşın erişkin DEHB olan bireylerde
- Bir işe başlayamama,
- İş yerinde verimsizlik
- Makus vakit idaresi,
- Çok sayıda işe başlanmasına karşın birçoğunu bitirememe,
- Bir toplantı boyunca oturamama,
- Gerilimle baş edememe
- Öfke atakları,
- Aklına birinci geleni söyleme eğilimi,
- Berbat sürücülük sıkıntıları
- Evlilik ve sorumluluklarının yönetimi ile ilgili ağır problemler
DEHB yalnızca bireyin kendisini değil etrafını ve ailesini de olumsuz etkilemektedir. Riskli sıhhat davranışları açısından tehdit altında olan ergen ve genç yetişkinlerde DEHB varlığında makus akran bağları, kendine inanç kaybı, okul ve iş muvaffakiyetinde düşüklük, davranış bozuklukları, antisosyal bozukluk, alkol-madde berbata kullanması, depresyon üzere psikiyatrik eş teşhisler gözlenir (Tınaz, 2004). Tedavi edilmediğinde süreklilik gösteren bu rahatsızlığın hakikat bir biçimde teşhisinin konup uygun tedavilerin alınması pek değerlidir.
UZM.PSK. SERRA KAMPEAS
Okumaya devam et...