Araştırma Grubu
Araştırmanın çalışma kümesini Çukurova Üniversitesinin farklı kısımlarında tahsil bakılırsan 202‟si
kız (%63) ve 118‟i erkek (%37) olmak üzere toplam 320 öğrenci oluşturmuştur; öğrencilerin yaş
ortalaması 22.14 olarak hesaplanmıştır. Çalışma kümesinde yer alanların %11‟i köy, %6‟sı
kasaba/bucak, %25‟i ilçe, %15‟i kent ve %42‟si bir büyükşehirde yaşıyor olduklarını söz etmiştir.
Çalışma kümesinde yer alan öğrencilerin en çok Akdeniz Bölgesinden (%66) oldukları görülmektedir.
Bu bölgeyi sırasıyla Güneydoğu (%12), İç Anadolu (%8), Doğu Anadolu (%6), Ege (%3),
Karadeniz (%3) ve Marmara (%2) Bölgeleri takip etmektedir.
Veri Toplama Araçları
Hudson ve Ricket Homofobi Ölçeği (HRHÖ): HRHÖ, eşcinsel bireylere yönelik tavırları ölçmek
amacıyla Hudson ve Ricketts (1980) tarafınca geliştirilen 25 unsurluk bir ölçektir. Araştırmada,
ölçeğin Sakallı ve Uğurlu (2001) tarafınca uyarlanan 24 unsurluk Türkçe formu kullanılmıştır.
Ölçeğin Türkçe Formu için hesaplanan iç fiyatlık katsayısı. 94‟tür (Sakallı ve Uğurlu, 2001). Ölçekte
her bir husus 1 (hiç katılmıyorum) ile 6 (oldukça katılıyorum) içinde derecelendirmektedir. Ölçekten
alınan puanın yüksek olması, yüksek homofobi düzebir daha işaret etmektedir.
Bem Cinsiyet Rolü Envanteri (BCRE): BCRE özgün olarak 20 kadınsılık, 20 erkeksilik ve 20 sosyal
beğenirlik hususundan oluşmaktadır ve bu unsurlar karışık sırada tek bir ölçek halinde
uygulanmaktadır. Bireyler bu hususların, kendilerini ne ölçüde tanımladıklarını “1. Hiç Uygun Değil,
7: Büsbütün Uygun” içinde değişen bir derecelendirmeyi kullanarak belirtmektedirler. Kadınsılık
(K) ve Erkeksilik (E) ölçeklerinden iki başka puan elde edilmektedir. Bu puanların ortancalarına
(median) nazaran deneğin androjen, erkeksi, kadınsı ve meçhul cinsiyet rollerinden hangisine sahip
olduğu belirlenmektedir. Kadınsılık puanı kadınsılık ortancasının üstünde, erkeksilik puanı erkeksilik
ortancasının üstünde olanlar androjen; kadınsılık puanı ortancanın altında, erkeksilik puanı
ortancanın üstünde olanlar erkeksi; kadınsılık puanı ortancanın üstünde, erkeksilik puanı ortancanın
altında olanlar kadınsı ve iki puanı iki ortancanın altında olanlar da bilinmeyen cinsiyet rolüne sahip
olarak kabul edilmektedir (Dökmen, 1999).
Sanberk, İ., Çelik, M., & Gök, M. (2016). Üniversite öğrencilerinin homofobi seviyelerinin cinsiyet ve cinsiyet rolleri
açısından incelenmesi. Journal of Human Sciences, 13(3), 4011-4019. doi:10.14687/jhs.v13i3.4044
4014
Verilerin Analizi
Verilerin tahlilinde ilgisiz örneklemler için iki faktörlü varyans tahlili (ANOVA) kullanılmıştır.
Varyansların homojenliğine Levene F Testi ile bakılmış ve varyansların homojenliği koşulunun
karşılandığı belirlenmiştir. Varyanslar homojen olduğu için, manalı farklılıkların çıktığı gruplarda
farkın hangi kümelerden kaynaklandığını belirlemek emeliyle Post Hoc Test olarak Scheffe testi
kullanılmıştır. Tüm sonuçlar için yanılgı hissesi üst sonu 0.05 ve 0.01 olarak kabul edilmiştir.
BULGULAR
Üniversite öğrencilerinin homofobi seviyelerinin cinsiyet, cinsiyet rolleri temel ana tesirleri ve her iki
değişkenin ortak tesirleri açısından belirlemeyi amaçlayan bu araştırmada elde edilen bulgular aşağıda
sunulmuştur.
Öğrencilerin Homofobi Ölçeği‟nden aldıkları puanlara ilişkin betimsel istatistikler Tablo-1‟de, desene
ait kenar ve gözenek ortalamalarının karşılaştırılmasına ait iki faktörlü ANOVA sonuçları Tablo-
2‟de verilmiştir.
Tablo 1.
Cinsiyet Rolü ve Cinsiyete nazaran Homofobi Ölçeği’nden Alınan Puanların Betimsel İstatistikleri
Kadın
Erkek
Toplam
n
X
S
n
X
S
n
X
S
Erkeksi
16
107.94
18.24
56
120.23
16.66
72
117.50
17.66
Kadınsı
74
115.26
17.36
–
–
–
74
115.26
17.36
Androjen
52
109.40
20.73
29
115.52
17.79
81
111.59
19.84
Belirsiz
60
107.52
17.40
31
108.09
17.55
91
107.71
17.36
Toplam
202
110.87
18.55
116
115.81
17.77
318
112.67
18.39
Varyans tahlili neticelerina göre bayanların Homofobi Ölçeği‟nden aldıkları puan ortalaması
(X=110.87) ile adamların puan ortalaması içinde (X=115.81) manalı bir fark vardır (F(1-311)=6.12,
pp>
Ortalamalardan anlaşılacağı üzere cinsiyeti erkek olanların, cinsiyeti bayan olanlara göre homofobi düzeyleri
daha yüksektir.
Tablo 2.
Cinsiyet ve Cinsiyet Rolüne bakılırsa Homofobi Ölçeği’nden Alınan Puanlara Ait İki Faktörlü Anova neticeleri
Varyansın Kaynağı
sd
KT
KO
F
P
η2
Cinsiyet
1
1970.27
1970.27
6.12
.014
.019
Cinsiyet rolü
3
4465.40
1488.47
4.62
.004
.043
Cinsiyet*cinsiyet rolü
2
1075.87
537.93
1.67
.190
.011
Hata
311
100160.50
322.06
Toplam
318
4144320.00
Farklı cinsiyet rolü gösteren öğrencilerin puan ortalamaları karşılaştırıldığında, ortalarında anlamlı
farkların olduğu görülmektedir (F(3-311)=4.62, pp>
anlamlı bir temel tesiri vardır. Manalı farkların hangi cinsiyet rolleri içinde olduğunu bakılırsabilmek için
yapılan oldukçalu karşılaştırma testine göre, erkeksi cinsiyet rolü gösterenlerin homofobi ortalaması
(x=117.50), belgisiz cinsiyet rolü gösterenlerin ortalamasından (x=107.71) manalı derecede
yüksektir (pp>
Sanberk, İ., Çelik, M., & Gök, M. (2016). Üniversite öğrencilerinin homofobi seviyelerinin cinsiyet ve cinsiyet rolleri
açısından incelenmesi. Journal of Human Sciences, 13(3), 4011-4019. doi:10.14687/jhs.v13i3.4044
4015
cinsiyet rolünde olanların homofobi puanlarından manalı derecede farklılaşmadığı tespit edilmiştir.
Gözlenen tek manalı fark erkeksi ve belgisiz cinsiyet rolünde olanlar içindedır; öbür cinsiyet
rolleri içinde homofobi puanları manalı derecede farklılaşmamaktadır. Ayrıyeten cinsiyet ve cinsiyet
rolü ortak etkisinin homofobi puanında manalı farka niye olmadığı tespit edilmiştir (F(2-311)=1.67,
p>.05). Eta kare bedellerine bakıldığında cinsiyetin homofobi üstündeki etkisinin %02, cinsiyet
rolünün homofobi üstündeki etkisinin %04 olduğu görülmektedir.
TARTIŞMA
Bu çalışmanın hedefi üniversite öğrencilerinin cinsiyet, cinsiyet rolleri ve her iki değişkenin
homofobi seviyesi üzerinde, ortak tesir gösterip göstermediğini incelemektir. Elde edilen birinci bulgu
biyolojik cinsiyeti erkek olanların, bayan olanlara nazaran manalı seviyede daha fazla homofobik
olduğudur. Bu çalışmada elde edilen bu bulgu, daha evvel yapılan araştırmaların bulguları ile
örtüşmektedir (Kite ve Whitley, 1996; 1998; Bakır-Ayğar, Gündoğdu ve Ayğar, 2015; Sakallı ve
Uğurlu, 2001; Cullen, Wright ve Alessandri, 2002; Güney vd., 2004; Çırakoğlu, 2006; Lozano,
Verduzco & Diaz-Loving, 2009; Gormley ve Lopez, 2010; Costa ve Davies, 2012). Herek (1994)
birfazlaca araştırma bulgusundan yola çıkarak bayanların erkeklere nazaran daha az önyargılı olduğunu
ortaya koymaktadır.
Bu çalışma sonucunda ulaşılan bir başka bulgu üniversite öğrencilerinin homofobi seviyelerinin,
onların cinsiyet rolüne bağlı olarak farklılaşmasıdır. Farkın kaynağına bakıldığında erkeksi cinsiyet
rolünü gösterenlerin, bilinmeyen cinsiyet rolünü gösterenlere bakılırsa daha homofobik olduğu yönündeki
bulguya ulaşılmıştır. Cinsiyet rolleri toplumun öngördüğü biçimde erkek ve bayanlar açısından uygun
olan davranış kalıplarının öğrenilmesidir (Kolanowski, 2009). Spoden (1993) toplumların cinsiyetlere
yönelik sunduğu katı cinsel rol kalıplarının homofobiyle bağlantılı olduğunu ileri sürmektedir. Nitekim
Buston ve Hart (2001) homofobinin, heteroseksüel kimliğin bir kesimi olduğunu belirtmektedirler.
Herek‟e (2000) göre erilliği hayli açık olan erkekler (eril cinsiyet rollerini baskın bir biçimde
gösterenler), kendi cinsiyetinden ve karşı cinsiyetten olanlarla ilgili daha basmakalıp yargılara
sahiptir. ötürüsıyla kendi cinsiyetini tipik olarak yansıtan erkekler, daha fazla homofobik eğilim
gösterebilmektedir. Buna bakılırsa, klâsik erkeklik normunu yansıtan bireylerin homoseksüellere
karşı daha düşmanca tavır içerisinde olabilmektedir (Simon, 2008). Hakikaten bu araştırmada elde
edilen bulgu, bu görüşü desteklemektedir. Lakin homofobinin cinsiyet rolü açısından
farklılaşmadığını gösteren çalışma bulgularının da olduğu dikkate alınmalıdır (Cullen vd., 2002).
Esasında bu çalışmada cinsiyet ve cinsiyet rolleri değişkenleri için hesaplanan eta kare kıymetlerinin,
homofobik eğilim üzerinde açıklama gücünün epey da yüksek olmadığı görülmektedir.
Araştırmada sonucunda beklenen bulgulardan biri erkeksi cinsiyet rolü gösteren adamların, kadınsı
cinsiyet rolü gösteren erkeklere bakılırsa daha besbelli homofobik eğilim gösterecekleri istikametindeydi.
Fakat örneklemdeki 118 erkek üniversite öğrencisinden hiç biri kadınsı cinsiyet rolünü
yansıtmadığından bu karşılaştırma yapılamamıştır. Temelinde bu bulgu adamların kendi cinsiyetlerine
özgü toplumsal cinsiyet rollerinden sapmadıklarını göstermektedir. Türkiye üzere erkek hükümran ve
geleneksel bir toplumda (Aktaş, 2013) bu biçimdesi bir bulgunun ortaya çıkması anlaşılabilir bir
durumdur. Buna rağmen bayanlar toplumun kendileri için tasarladığı cinsiyet rollerini göstermekle
beraber, erkekler için tasarlanan rolleri de gösterebilmektedir. Bayanların toplum içerisinde (eril
kodlar taşıyan kamusal alanda) nispeten daha fazla rol üstelenmeye başlamaları, onların karşı
cinsiyete has atfedilen rolleri göstermelerine aracılık etmiş olabilir. Bayanların erkeksi (eril) olması
yönünde toplumsal itirazlar, adamların kadınsı olması istikametindeki toplumsal itirazlardan daha az
yoğunluktadır (Kite ve Whitley, 1998). Bir öteki sözle adamların kadınsı olması toplumda daha az
hoşgörüyle karşılanmaktadır.
Sanberk, İ., Çelik, M., & Gök, M. (2016). Üniversite öğrencilerinin homofobi seviyelerinin cinsiyet ve cinsiyet rolleri
açısından incelenmesi. Journal of Human Sciences, 13(3), 4011-4019. doi:10.14687/jhs.v13i3.4044
4016
Araştırmada elde edilen kıymetli bir öbür bulgu da homofobi üzerinde cinsiyet ve cinsiyet rollerinin
ortak etkisinin olmamasıdır. Her bir değişken üniversite öğrencilerinin homofobik eğilimleri
üzerinde özgül bir farka niye olurken, bu iki değişkenin ortak olarak niye bir farka yol açmamış
olması elde edilen farklı bulgulardan biridir. Bunun beklenen sebeplerinden biri biyolojik cinsiyet
ile toplumsal cinsiyet rollerine ait kavramsal ayrımın netlik taşımıyor olmasıdır. Nitekim
Türkiye‟de yapılan bir çalışmada (Çelik, Yurtal ve Akgül, 2016), cinsiyet ve cinsiyet rolü
kavramlarının toplum tarafınca şuurlu bir halde değerlendirilmediğini, her iki kavramın eş veya
yakın manalı olarak kullandığını ortaya koymaktadır. halbuki biyolojik cinsiyet toplumsal etraf tarafınca
belirlenmezken, toplumsal cinsiyet ortasında yaşanılan toplumun kıymet yargılarından etkilenmektedir.
Buna göre bir erkek kadınsı, bir bayan ise erkeksi cinsiyet rolünü daha baskın yansıtabilmektedir.
SONUÇ VE ÖNERİLER
Bu çalışmada elde edilen bulgular adamların ve toplumsal cinsiyeti erkeksi olanların daha fazla
homofobik olduğunu göstermektedir. Homofobi yalnızca bu çalışmada ele alınan değişkenlerden
etkilenmemektedir. Türkiye üzere ataerkil ve klasik bir toplumda anahtar kavramı homofobi olan
ve bu cins bir fobinin gelişmesinde tesirli olabilecek öbür değişkenlerin (homoseksüel biri ile tanışık
olma, ömrünün büyük bir çoğunluğunu nerede geçirdiği, yaş, dindarlık, cinselliğe karşı tavır,
politik yönelim ve kişilik özellikleri gibi) dikkate alındığı çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.
Ayrıca bu çalışmanın örneklemini üniversite öğrencileri oluşturmaktadır; farklı örneklem grupları
üzerinde bu çalışmanın bir dahalenmesinin faydalı olabileceği düşünülmektedir. Yapılabilecek
çalışmalardan biri de homoseksüel olanların içselleştirmiş homofobilerinin incelenmesidir. Ayrıca
homoseksüellere karşı yahut homofobiyi azaltmaya dönük deher neysel çalışmaların yapılmasına ihtiyaç
duyulmaktadır.
Okumaya devam et...
Araştırmanın çalışma kümesini Çukurova Üniversitesinin farklı kısımlarında tahsil bakılırsan 202‟si
kız (%63) ve 118‟i erkek (%37) olmak üzere toplam 320 öğrenci oluşturmuştur; öğrencilerin yaş
ortalaması 22.14 olarak hesaplanmıştır. Çalışma kümesinde yer alanların %11‟i köy, %6‟sı
kasaba/bucak, %25‟i ilçe, %15‟i kent ve %42‟si bir büyükşehirde yaşıyor olduklarını söz etmiştir.
Çalışma kümesinde yer alan öğrencilerin en çok Akdeniz Bölgesinden (%66) oldukları görülmektedir.
Bu bölgeyi sırasıyla Güneydoğu (%12), İç Anadolu (%8), Doğu Anadolu (%6), Ege (%3),
Karadeniz (%3) ve Marmara (%2) Bölgeleri takip etmektedir.
Veri Toplama Araçları
Hudson ve Ricket Homofobi Ölçeği (HRHÖ): HRHÖ, eşcinsel bireylere yönelik tavırları ölçmek
amacıyla Hudson ve Ricketts (1980) tarafınca geliştirilen 25 unsurluk bir ölçektir. Araştırmada,
ölçeğin Sakallı ve Uğurlu (2001) tarafınca uyarlanan 24 unsurluk Türkçe formu kullanılmıştır.
Ölçeğin Türkçe Formu için hesaplanan iç fiyatlık katsayısı. 94‟tür (Sakallı ve Uğurlu, 2001). Ölçekte
her bir husus 1 (hiç katılmıyorum) ile 6 (oldukça katılıyorum) içinde derecelendirmektedir. Ölçekten
alınan puanın yüksek olması, yüksek homofobi düzebir daha işaret etmektedir.
Bem Cinsiyet Rolü Envanteri (BCRE): BCRE özgün olarak 20 kadınsılık, 20 erkeksilik ve 20 sosyal
beğenirlik hususundan oluşmaktadır ve bu unsurlar karışık sırada tek bir ölçek halinde
uygulanmaktadır. Bireyler bu hususların, kendilerini ne ölçüde tanımladıklarını “1. Hiç Uygun Değil,
7: Büsbütün Uygun” içinde değişen bir derecelendirmeyi kullanarak belirtmektedirler. Kadınsılık
(K) ve Erkeksilik (E) ölçeklerinden iki başka puan elde edilmektedir. Bu puanların ortancalarına
(median) nazaran deneğin androjen, erkeksi, kadınsı ve meçhul cinsiyet rollerinden hangisine sahip
olduğu belirlenmektedir. Kadınsılık puanı kadınsılık ortancasının üstünde, erkeksilik puanı erkeksilik
ortancasının üstünde olanlar androjen; kadınsılık puanı ortancanın altında, erkeksilik puanı
ortancanın üstünde olanlar erkeksi; kadınsılık puanı ortancanın üstünde, erkeksilik puanı ortancanın
altında olanlar kadınsı ve iki puanı iki ortancanın altında olanlar da bilinmeyen cinsiyet rolüne sahip
olarak kabul edilmektedir (Dökmen, 1999).
Sanberk, İ., Çelik, M., & Gök, M. (2016). Üniversite öğrencilerinin homofobi seviyelerinin cinsiyet ve cinsiyet rolleri
açısından incelenmesi. Journal of Human Sciences, 13(3), 4011-4019. doi:10.14687/jhs.v13i3.4044
4014
Verilerin Analizi
Verilerin tahlilinde ilgisiz örneklemler için iki faktörlü varyans tahlili (ANOVA) kullanılmıştır.
Varyansların homojenliğine Levene F Testi ile bakılmış ve varyansların homojenliği koşulunun
karşılandığı belirlenmiştir. Varyanslar homojen olduğu için, manalı farklılıkların çıktığı gruplarda
farkın hangi kümelerden kaynaklandığını belirlemek emeliyle Post Hoc Test olarak Scheffe testi
kullanılmıştır. Tüm sonuçlar için yanılgı hissesi üst sonu 0.05 ve 0.01 olarak kabul edilmiştir.
BULGULAR
Üniversite öğrencilerinin homofobi seviyelerinin cinsiyet, cinsiyet rolleri temel ana tesirleri ve her iki
değişkenin ortak tesirleri açısından belirlemeyi amaçlayan bu araştırmada elde edilen bulgular aşağıda
sunulmuştur.
Öğrencilerin Homofobi Ölçeği‟nden aldıkları puanlara ilişkin betimsel istatistikler Tablo-1‟de, desene
ait kenar ve gözenek ortalamalarının karşılaştırılmasına ait iki faktörlü ANOVA sonuçları Tablo-
2‟de verilmiştir.
Tablo 1.
Cinsiyet Rolü ve Cinsiyete nazaran Homofobi Ölçeği’nden Alınan Puanların Betimsel İstatistikleri
Kadın
Erkek
Toplam
n
X
S
n
X
S
n
X
S
Erkeksi
16
107.94
18.24
56
120.23
16.66
72
117.50
17.66
Kadınsı
74
115.26
17.36
–
–
–
74
115.26
17.36
Androjen
52
109.40
20.73
29
115.52
17.79
81
111.59
19.84
Belirsiz
60
107.52
17.40
31
108.09
17.55
91
107.71
17.36
Toplam
202
110.87
18.55
116
115.81
17.77
318
112.67
18.39
Varyans tahlili neticelerina göre bayanların Homofobi Ölçeği‟nden aldıkları puan ortalaması
(X=110.87) ile adamların puan ortalaması içinde (X=115.81) manalı bir fark vardır (F(1-311)=6.12,
pp>
Ortalamalardan anlaşılacağı üzere cinsiyeti erkek olanların, cinsiyeti bayan olanlara göre homofobi düzeyleri
daha yüksektir.
Tablo 2.
Cinsiyet ve Cinsiyet Rolüne bakılırsa Homofobi Ölçeği’nden Alınan Puanlara Ait İki Faktörlü Anova neticeleri
Varyansın Kaynağı
sd
KT
KO
F
P
η2
Cinsiyet
1
1970.27
1970.27
6.12
.014
.019
Cinsiyet rolü
3
4465.40
1488.47
4.62
.004
.043
Cinsiyet*cinsiyet rolü
2
1075.87
537.93
1.67
.190
.011
Hata
311
100160.50
322.06
Toplam
318
4144320.00
Farklı cinsiyet rolü gösteren öğrencilerin puan ortalamaları karşılaştırıldığında, ortalarında anlamlı
farkların olduğu görülmektedir (F(3-311)=4.62, pp>
anlamlı bir temel tesiri vardır. Manalı farkların hangi cinsiyet rolleri içinde olduğunu bakılırsabilmek için
yapılan oldukçalu karşılaştırma testine göre, erkeksi cinsiyet rolü gösterenlerin homofobi ortalaması
(x=117.50), belgisiz cinsiyet rolü gösterenlerin ortalamasından (x=107.71) manalı derecede
yüksektir (pp>
Sanberk, İ., Çelik, M., & Gök, M. (2016). Üniversite öğrencilerinin homofobi seviyelerinin cinsiyet ve cinsiyet rolleri
açısından incelenmesi. Journal of Human Sciences, 13(3), 4011-4019. doi:10.14687/jhs.v13i3.4044
4015
cinsiyet rolünde olanların homofobi puanlarından manalı derecede farklılaşmadığı tespit edilmiştir.
Gözlenen tek manalı fark erkeksi ve belgisiz cinsiyet rolünde olanlar içindedır; öbür cinsiyet
rolleri içinde homofobi puanları manalı derecede farklılaşmamaktadır. Ayrıyeten cinsiyet ve cinsiyet
rolü ortak etkisinin homofobi puanında manalı farka niye olmadığı tespit edilmiştir (F(2-311)=1.67,
p>.05). Eta kare bedellerine bakıldığında cinsiyetin homofobi üstündeki etkisinin %02, cinsiyet
rolünün homofobi üstündeki etkisinin %04 olduğu görülmektedir.
TARTIŞMA
Bu çalışmanın hedefi üniversite öğrencilerinin cinsiyet, cinsiyet rolleri ve her iki değişkenin
homofobi seviyesi üzerinde, ortak tesir gösterip göstermediğini incelemektir. Elde edilen birinci bulgu
biyolojik cinsiyeti erkek olanların, bayan olanlara nazaran manalı seviyede daha fazla homofobik
olduğudur. Bu çalışmada elde edilen bu bulgu, daha evvel yapılan araştırmaların bulguları ile
örtüşmektedir (Kite ve Whitley, 1996; 1998; Bakır-Ayğar, Gündoğdu ve Ayğar, 2015; Sakallı ve
Uğurlu, 2001; Cullen, Wright ve Alessandri, 2002; Güney vd., 2004; Çırakoğlu, 2006; Lozano,
Verduzco & Diaz-Loving, 2009; Gormley ve Lopez, 2010; Costa ve Davies, 2012). Herek (1994)
birfazlaca araştırma bulgusundan yola çıkarak bayanların erkeklere nazaran daha az önyargılı olduğunu
ortaya koymaktadır.
Bu çalışma sonucunda ulaşılan bir başka bulgu üniversite öğrencilerinin homofobi seviyelerinin,
onların cinsiyet rolüne bağlı olarak farklılaşmasıdır. Farkın kaynağına bakıldığında erkeksi cinsiyet
rolünü gösterenlerin, bilinmeyen cinsiyet rolünü gösterenlere bakılırsa daha homofobik olduğu yönündeki
bulguya ulaşılmıştır. Cinsiyet rolleri toplumun öngördüğü biçimde erkek ve bayanlar açısından uygun
olan davranış kalıplarının öğrenilmesidir (Kolanowski, 2009). Spoden (1993) toplumların cinsiyetlere
yönelik sunduğu katı cinsel rol kalıplarının homofobiyle bağlantılı olduğunu ileri sürmektedir. Nitekim
Buston ve Hart (2001) homofobinin, heteroseksüel kimliğin bir kesimi olduğunu belirtmektedirler.
Herek‟e (2000) göre erilliği hayli açık olan erkekler (eril cinsiyet rollerini baskın bir biçimde
gösterenler), kendi cinsiyetinden ve karşı cinsiyetten olanlarla ilgili daha basmakalıp yargılara
sahiptir. ötürüsıyla kendi cinsiyetini tipik olarak yansıtan erkekler, daha fazla homofobik eğilim
gösterebilmektedir. Buna bakılırsa, klâsik erkeklik normunu yansıtan bireylerin homoseksüellere
karşı daha düşmanca tavır içerisinde olabilmektedir (Simon, 2008). Hakikaten bu araştırmada elde
edilen bulgu, bu görüşü desteklemektedir. Lakin homofobinin cinsiyet rolü açısından
farklılaşmadığını gösteren çalışma bulgularının da olduğu dikkate alınmalıdır (Cullen vd., 2002).
Esasında bu çalışmada cinsiyet ve cinsiyet rolleri değişkenleri için hesaplanan eta kare kıymetlerinin,
homofobik eğilim üzerinde açıklama gücünün epey da yüksek olmadığı görülmektedir.
Araştırmada sonucunda beklenen bulgulardan biri erkeksi cinsiyet rolü gösteren adamların, kadınsı
cinsiyet rolü gösteren erkeklere bakılırsa daha besbelli homofobik eğilim gösterecekleri istikametindeydi.
Fakat örneklemdeki 118 erkek üniversite öğrencisinden hiç biri kadınsı cinsiyet rolünü
yansıtmadığından bu karşılaştırma yapılamamıştır. Temelinde bu bulgu adamların kendi cinsiyetlerine
özgü toplumsal cinsiyet rollerinden sapmadıklarını göstermektedir. Türkiye üzere erkek hükümran ve
geleneksel bir toplumda (Aktaş, 2013) bu biçimdesi bir bulgunun ortaya çıkması anlaşılabilir bir
durumdur. Buna rağmen bayanlar toplumun kendileri için tasarladığı cinsiyet rollerini göstermekle
beraber, erkekler için tasarlanan rolleri de gösterebilmektedir. Bayanların toplum içerisinde (eril
kodlar taşıyan kamusal alanda) nispeten daha fazla rol üstelenmeye başlamaları, onların karşı
cinsiyete has atfedilen rolleri göstermelerine aracılık etmiş olabilir. Bayanların erkeksi (eril) olması
yönünde toplumsal itirazlar, adamların kadınsı olması istikametindeki toplumsal itirazlardan daha az
yoğunluktadır (Kite ve Whitley, 1998). Bir öteki sözle adamların kadınsı olması toplumda daha az
hoşgörüyle karşılanmaktadır.
Sanberk, İ., Çelik, M., & Gök, M. (2016). Üniversite öğrencilerinin homofobi seviyelerinin cinsiyet ve cinsiyet rolleri
açısından incelenmesi. Journal of Human Sciences, 13(3), 4011-4019. doi:10.14687/jhs.v13i3.4044
4016
Araştırmada elde edilen kıymetli bir öbür bulgu da homofobi üzerinde cinsiyet ve cinsiyet rollerinin
ortak etkisinin olmamasıdır. Her bir değişken üniversite öğrencilerinin homofobik eğilimleri
üzerinde özgül bir farka niye olurken, bu iki değişkenin ortak olarak niye bir farka yol açmamış
olması elde edilen farklı bulgulardan biridir. Bunun beklenen sebeplerinden biri biyolojik cinsiyet
ile toplumsal cinsiyet rollerine ait kavramsal ayrımın netlik taşımıyor olmasıdır. Nitekim
Türkiye‟de yapılan bir çalışmada (Çelik, Yurtal ve Akgül, 2016), cinsiyet ve cinsiyet rolü
kavramlarının toplum tarafınca şuurlu bir halde değerlendirilmediğini, her iki kavramın eş veya
yakın manalı olarak kullandığını ortaya koymaktadır. halbuki biyolojik cinsiyet toplumsal etraf tarafınca
belirlenmezken, toplumsal cinsiyet ortasında yaşanılan toplumun kıymet yargılarından etkilenmektedir.
Buna göre bir erkek kadınsı, bir bayan ise erkeksi cinsiyet rolünü daha baskın yansıtabilmektedir.
SONUÇ VE ÖNERİLER
Bu çalışmada elde edilen bulgular adamların ve toplumsal cinsiyeti erkeksi olanların daha fazla
homofobik olduğunu göstermektedir. Homofobi yalnızca bu çalışmada ele alınan değişkenlerden
etkilenmemektedir. Türkiye üzere ataerkil ve klasik bir toplumda anahtar kavramı homofobi olan
ve bu cins bir fobinin gelişmesinde tesirli olabilecek öbür değişkenlerin (homoseksüel biri ile tanışık
olma, ömrünün büyük bir çoğunluğunu nerede geçirdiği, yaş, dindarlık, cinselliğe karşı tavır,
politik yönelim ve kişilik özellikleri gibi) dikkate alındığı çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.
Ayrıca bu çalışmanın örneklemini üniversite öğrencileri oluşturmaktadır; farklı örneklem grupları
üzerinde bu çalışmanın bir dahalenmesinin faydalı olabileceği düşünülmektedir. Yapılabilecek
çalışmalardan biri de homoseksüel olanların içselleştirmiş homofobilerinin incelenmesidir. Ayrıca
homoseksüellere karşı yahut homofobiyi azaltmaya dönük deher neysel çalışmaların yapılmasına ihtiyaç
duyulmaktadır.
Okumaya devam et...