Batı kültüründe geliştirilen benlik gelişim kuramlarında, çocuğun özerk ve kendine yeten bir birey olması için evvela anniçin bir kopuş yaşaması gerektiği öne sürülüyor. bu biçimdece, çocuk hem anniçin ayrık, tıpkı vakitte özerk bir benlik kurgulamış oluyor. Örneğin Mahler’in (1972) ayrılma-bireyselleşme teorisi tam olarak bunu öngörür. Bebek, anniçin başka biri olduğunu fark ettiğinde eş vakitli olarak anniçin ayrılır ve kendi başına bir birey haline gelir.
Çağdaşlaşma kuramı, Batılaşan, maddi olarak güçlenen ve eğitim seviyesi yükselen her toplumdaki bireylerin nihayetinde bireyselleşeceğini öngörmektedir. bu biçimdece, en düzgün (optimal) olan kişi, ferdî, etraftan kopuk ve kendi gayelerine yönelen bir kişi olarak kurgulanıyor bu kuramda.
halbuki, Çiğdem Kağıtçıbaşı (2005), Çocuğun Kıymeti Araştırması kararında elde ettiği bilgilerden yola çıkarak, bireyin sıhhati için bireyselleşmenin eksik olduğunu öne sürmektedir. Kağıtçıbaşı’na bakılırsa, insanın iki temel gereksinimi vardır: ilişkisellik ve özerklik. Bu görüşe nazaran, çağdaşlaşma kuramının önerdiği bireyin durumu özerklik muhtaçlığını karşılarken, ilişkisellik muhtaçlığını ihmal eden bir profil ortaya koymaktadır. Ne yazık ki, Batı’da çağdaşlaşma zihniyetiyle büyüyen en büyük sorunlardan birisi toplumsal izolasyondur. Bu kültürlerde çocukları tarafınca huzur meskenlerine terk edilen yahut ziyaret edilmeyen yaşlıların durumu çok yaygınlaşmaktadır. Toplumsal izolasyon ve yalnızlık, depresyonu tetikleyebilecek bir faktördür ve kaçınılması gereken bir durumdur.
Kağıtçıbaşı’nın (2005) altını çizdiği husus fazlaca temel, kozmik iki insan gereksinimine işaret etmektedir: İnsan, evvela tabiatı itibariyle ilgi kurmak üzere programlanmıştır. Örneğin çabucak hemen yeni doğan bebekler bile, insan yüzlerine bakmayı, cansız objelere bakmaktansa tercih etmektedirler (Sanefuji, 2011). Bir diğer beşere / insanlara bağlanmanın da çabucak hemen doğuştan gelen ve hayat uzunluğu devam eden temel bir insan gereksinimi ve eğilimi olduğunu bilmekteyiz. Başka yandan, insanın kendi kararlarını kendi verebilmesi, kendi hayatının sorumluluğunu üstlenebilmesi de onun ruhsal sıhhati için pahalıdır. Bu muhtaçlık ‘’özerklik’’ (autonomy) kavramıyla tabir edilmiştir. Kağıtçıbaşı’na nazaran, beşerler hem kendi kararlarını kendileri alabilen ve bu biçimdece özerk, birebir vakitte yakın etraflarıyla toplumsal münasebet ortasında bulunan ilişkisel bireyler olabilirler. Hem ilişkisellik hem özerklik kozmik iki muhtaçlık olup, birinin varlığı ötekini ortadan kaldırmak zorunda değildir.
İşte bu nokta, çağdaşlaşma kuramının karıştırdığı nokta olarak karşımıza çıkar. Çağdaşlaşma, özerkliğini kazanan bireyin etraftan bir kopuş yaşayacağını -ve yaşaması gerektiğini öne sürerek- kopuk, izole ve mutsuz bireylerin yetiştiği bir toplum hayali öngörmektedir. halbuki, Kağıçıbaşı’nın da belirttiği üzere, özerk olmak, toplumsal etraftan büsbütün bir kopuşu gerektirmez. Ruhsal sıhhat için başka bir tehdidin de, etrafımızdakilerden onay almadan hiç bir adım atamayan, kendine özel bir alanı hiç kalmamış beşerler haline gelmek olduğunu unutmamalıyız. Öteki bir değişle, özerklik de kozmik bir ruhsal gereksinimidir. Öyleyse, çocuk yetiştirirken amaç, hem kendine yeten, tıpkı vakitte sağlıklı bir biçimde toplumsal etrafıyla bağ kurabilen bir ruhsal yapıyı geliştirmek olmalı. Ya da, kendi gelişimsel programını ”psikolojik tohumunda” adeta barındıran çocuğun vakit içinde aslına bakarsanız ortaya çıkmaya çalışacak olan bu yetilerinin gelişmenini ebeveynler olarak farkına varmadan engellemek yerine desteklemek… Sağlıklı bir insan psikolojisi için, ilişkisellik ve özerklik gereksinimlerimizin gereğince karşılanabilmesi her periyotta gerekecektir.
Özetle, çağdaş toplum hayalinin önerdiği kişiselleşme, kişinin etrafından ve hatta ailesinden bir ölçü kopuk bir hayatı özendirmektedir. Bu kurgusal nizamda, kişiselleşen kişi, toplumsal bağlarından koparak kendi maksatlarına yönelen, kendi amaçlarını baskın bir biçimde önemseyen ve bunun için yalnızlaşmayı göze alan birisi olarak karşımıza çıkıyor. Lakin, kişinin yakın bir toplumsal etrafının olmayışı, mesela ailesiyle bağlantı ve bağ kurmaması ruhsal sıhhat açısından önemli bir tehdittir. bu biçimdece, Batı’nın kurguladığı formuyla kişiselleşme, bir tarafıyla sakıncalı bir eğilimdir.
Okumaya devam et...
Çağdaşlaşma kuramı, Batılaşan, maddi olarak güçlenen ve eğitim seviyesi yükselen her toplumdaki bireylerin nihayetinde bireyselleşeceğini öngörmektedir. bu biçimdece, en düzgün (optimal) olan kişi, ferdî, etraftan kopuk ve kendi gayelerine yönelen bir kişi olarak kurgulanıyor bu kuramda.
halbuki, Çiğdem Kağıtçıbaşı (2005), Çocuğun Kıymeti Araştırması kararında elde ettiği bilgilerden yola çıkarak, bireyin sıhhati için bireyselleşmenin eksik olduğunu öne sürmektedir. Kağıtçıbaşı’na bakılırsa, insanın iki temel gereksinimi vardır: ilişkisellik ve özerklik. Bu görüşe nazaran, çağdaşlaşma kuramının önerdiği bireyin durumu özerklik muhtaçlığını karşılarken, ilişkisellik muhtaçlığını ihmal eden bir profil ortaya koymaktadır. Ne yazık ki, Batı’da çağdaşlaşma zihniyetiyle büyüyen en büyük sorunlardan birisi toplumsal izolasyondur. Bu kültürlerde çocukları tarafınca huzur meskenlerine terk edilen yahut ziyaret edilmeyen yaşlıların durumu çok yaygınlaşmaktadır. Toplumsal izolasyon ve yalnızlık, depresyonu tetikleyebilecek bir faktördür ve kaçınılması gereken bir durumdur.
Kağıtçıbaşı’nın (2005) altını çizdiği husus fazlaca temel, kozmik iki insan gereksinimine işaret etmektedir: İnsan, evvela tabiatı itibariyle ilgi kurmak üzere programlanmıştır. Örneğin çabucak hemen yeni doğan bebekler bile, insan yüzlerine bakmayı, cansız objelere bakmaktansa tercih etmektedirler (Sanefuji, 2011). Bir diğer beşere / insanlara bağlanmanın da çabucak hemen doğuştan gelen ve hayat uzunluğu devam eden temel bir insan gereksinimi ve eğilimi olduğunu bilmekteyiz. Başka yandan, insanın kendi kararlarını kendi verebilmesi, kendi hayatının sorumluluğunu üstlenebilmesi de onun ruhsal sıhhati için pahalıdır. Bu muhtaçlık ‘’özerklik’’ (autonomy) kavramıyla tabir edilmiştir. Kağıtçıbaşı’na nazaran, beşerler hem kendi kararlarını kendileri alabilen ve bu biçimdece özerk, birebir vakitte yakın etraflarıyla toplumsal münasebet ortasında bulunan ilişkisel bireyler olabilirler. Hem ilişkisellik hem özerklik kozmik iki muhtaçlık olup, birinin varlığı ötekini ortadan kaldırmak zorunda değildir.
İşte bu nokta, çağdaşlaşma kuramının karıştırdığı nokta olarak karşımıza çıkar. Çağdaşlaşma, özerkliğini kazanan bireyin etraftan bir kopuş yaşayacağını -ve yaşaması gerektiğini öne sürerek- kopuk, izole ve mutsuz bireylerin yetiştiği bir toplum hayali öngörmektedir. halbuki, Kağıçıbaşı’nın da belirttiği üzere, özerk olmak, toplumsal etraftan büsbütün bir kopuşu gerektirmez. Ruhsal sıhhat için başka bir tehdidin de, etrafımızdakilerden onay almadan hiç bir adım atamayan, kendine özel bir alanı hiç kalmamış beşerler haline gelmek olduğunu unutmamalıyız. Öteki bir değişle, özerklik de kozmik bir ruhsal gereksinimidir. Öyleyse, çocuk yetiştirirken amaç, hem kendine yeten, tıpkı vakitte sağlıklı bir biçimde toplumsal etrafıyla bağ kurabilen bir ruhsal yapıyı geliştirmek olmalı. Ya da, kendi gelişimsel programını ”psikolojik tohumunda” adeta barındıran çocuğun vakit içinde aslına bakarsanız ortaya çıkmaya çalışacak olan bu yetilerinin gelişmenini ebeveynler olarak farkına varmadan engellemek yerine desteklemek… Sağlıklı bir insan psikolojisi için, ilişkisellik ve özerklik gereksinimlerimizin gereğince karşılanabilmesi her periyotta gerekecektir.
Özetle, çağdaş toplum hayalinin önerdiği kişiselleşme, kişinin etrafından ve hatta ailesinden bir ölçü kopuk bir hayatı özendirmektedir. Bu kurgusal nizamda, kişiselleşen kişi, toplumsal bağlarından koparak kendi maksatlarına yönelen, kendi amaçlarını baskın bir biçimde önemseyen ve bunun için yalnızlaşmayı göze alan birisi olarak karşımıza çıkıyor. Lakin, kişinin yakın bir toplumsal etrafının olmayışı, mesela ailesiyle bağlantı ve bağ kurmaması ruhsal sıhhat açısından önemli bir tehdittir. bu biçimdece, Batı’nın kurguladığı formuyla kişiselleşme, bir tarafıyla sakıncalı bir eğilimdir.
Okumaya devam et...