ÖFKE VE ÖFKE İDARESİ
Rastgele bir kimse öfkelenebilir. Bu kolaydır.
Ne var ki;
Yanlışsız beşere
Gerçek derecede
Hakikat vakitte
Gerçek gayeyle ve
Hakikat halde öfkelenmek
İşte bu zordur…
ARİSTO
Memnunluk, keder, sevgi, dehşet üzere temel ve üniversal bir his olan öfke her insanın yaşadığı, yerine ve vaktine bakılırsa yapan ve yıkıcı olabilen bir histir. Bireyin istek ve muhtaçlıkları engellendiğinde, beklentileri karşılanmadığında, haksızlık, adaletsizlik ve kendi benliğine yahut yakınında sevdiği birinin benliğine yönelik bir tehdit algıladığında öfke hissinin yaşanması son derece doğal ve yerinde bir reaksiyondur.
Başka yandan, öfkenin fazlaca şiddetli ve sık yaşanması, denetimden çıkıp uygunsuz bir biçimde kişinin kendisine ve diğerlerine ziyan verecek biçimde tabir edilmesi öfkenin yıkıcı hale geldiğinin göstergesidir. Öfkenin yıkıcı hale gelmesi iki biçimde ele alınmaktadır. Birincisi; tokat atma, tekme atma, yüksek sesle konuşma, tartışmacı ve saldırgan olma, alay etme, tehdit etme üzere diğerlerini incitmeyi ya da etrafa ziyan vermeyi amaçlayan direkt gözlenebilen reaksiyonlardır. İkincisi ise, sessizlik, psikosomatik hastalıklar (örn: alerjiler, egzema gibi), çok alttan alma, utangaç davranma, ağlama, mutsuzluk ve gerginlik, hız asma, çok uyku hali, öfkeyi inkar etme ve bastırma üzere dolaylı olarak gözlenebilen reaksiyonlardır.
Öfke hissini daima ve durumsal olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Durumsal öfke, fazlaca yavaşça bir yansıdan hiddete varana kadar yoğunluğu farklı seviyelerde yaşanan süreksiz duygusal ve fizyolojik reaksiyonlardır. Öteki yandan, daima öfke, öfkelenmeye yatkın olma durumunu, öteki bir deyişle kişilik boyutunu söz etmektedir. Buna göre, daima öfkesi yüksek olan bireyler, günlük hayatlarında, hayli sıradan bir niçine bağlı olarak, biroldukça farklı durumda, daha çabuk, kolay ve şiddetli bir biçimde öfkelenirler ve daha şiddetli fizyolojik uyarılma gösterirler. Ayrıyeten, öfkelerini daha olumsuz (öfkeyi denetim edememe, dışa yöneltme yahut bastırma) söz ederler, fonksiyonel olmayan baş etme stratejileri kullanırlar (fizksel yahut sözel karşı çıkma) ve daha fazla alkol-madde kullanma, daha fazla ilişkisel sorun yaşama üzere öfkeye bağlı olumsuz sonuçlar deneyimlerler.
Literatürde vakit zaman öfke, saldırganlık ve düşmanlık tabirleri birbiri yerine kullanılmaktadır lakin; bu tabirler birbirinden farklı manalar içermektedir. Saldırganlık, öfkenin denetimsiz bir halde davranışsal olarak ortaya çıkmasıdır. Bu davranış; hakaret etmek, isim takmak, alay etmek üzere sözel yolla olabilir, tehdit formunda olabilir ya da tokat atmak, tekme atmak, vurmak üzere şiddet içeren teşebbüsler formunda olabilir. Diğer bir deyişle, saldırganlık direkt gözlenebilen davranışsal yansılar olarak ele alınabilir.
Öteki yandan, öfke kesinlikle saldırganlığa yol açmaz. Kişi saldırgan davranışlarda bulunmadan, dolaylı olarak gözlenebilen reaksiyonlar halinde de öfkesini yaşayabilir. Düşmanlık ise, diğerlerini sevmemeyi ve olumsuz değerlendirmeyi içeren bir tavır ortasında olmaktır. Öteki bir deyişle, öfke bir his iken, saldırganlık bir davranış, düşmanlık ise diğerlerine karşı olumsuz bir tavır ortasında olmaktır.
Üstte bahsedildiği üzere öfkenin yıkıcı hale gelmesi kararı oluşan reaksiyonlar, bireyin toplumsal ömründe, mesleksel hayatında, kişilerarası münasebetlerinde ve genel hayat kalitesinde sıkıntılara yol açabilmektedir. Toplumsal olarak, birey öfkesi kararı şiddet içeren davranışlarda bulunursa tutuklanabilir, yaralanabilir, sevdiği birini kaybedebilir yahut suçluluk, utanç üzere olumsuz hisler yaşayabilir. Öfke duygusu fiziki şiddete dönüşmese bile, sözel hücum yahut tehdit davranışları da olumsuz sonuçlara yol açmaktadır. Örneğin, öfkenin yöneltildiği kişi dehşet hissetmeye başlayabilir, kırgınlık yaşayabilir, gücenebilir ve karşısındaki kişiyi yavaş yavaş hayatından çıkartmaya başlayabilir. bu biçimde bir durumda öfkeli birey giderek dışlanır ve toplumsal dayanağını kaybeder.
Mesleksel açıdan ele aldığımızda, ağır ve sık öfke yaşayan insanların daha epeyce iş değiştirdikleri, işlerinde daha fazlaca çatışma yaşadıkları, daha epey zorlandıkları ve işlerinde tatmin olamadıkları görülmektedir.
Kişilerarası münasebetler açışından bakıldığında, öfke sorunu olan bireylerin romantik bağlantılarında sözel ve fizikî çatışma yaşadıkları, daha az ve zayıf arkadaş bağlarının olduğu ve arkadaş bağlantılarında çatışma yaşadıkları gözlenmektedir.
Genel ömür kalitesi olarak ele aldığımızda ise, öfke sorunu olan bireylerin günlük yaşantılarında daha sık ve ağır öfke hissettikleri, daha şiddetli fizyolojik uyarılma gösterdikleri, öfkelerini daha hayli dışa yönelterek söz ettikleri (insanlara ve objelere karşı fizikî hücum, sözel atak vb.), öfkelerini daha az denetim edebildikleri, öfkeleriyle baş etmelerinde daha fazla saldırgan ve antisosyal davranışlar sergiledikleri, kendilerini daha az teskin edebildikleri ve daha düşük özgüvenlerinin olduğu görülmektedir.
Öfke hissinin denetim edilememesi kararı toplumsal, mesleksel ve kişilerarası münasebetlerde meselelerin yaşanması haricinde, bireyin organik sıhhatiyle ilgili problemleri da oluşabilmektedir çünkü öfke, sık ve şiddetli yaşandığında gerilim ve gerginlik başlar, enerjiyi arttıran adrenalin ve noradrenalin salgısı artar, nefes alıp vermeler sıklaşır, kalp atışları hızlanır ve kan basıncı artar. Bu fizyolojik değişimler kararı hipertansiyon, kalp ve damar hastalıkları, bağışıklık sisteminin bozulması üzere birfazlaca sıhhat sorunu öfkeye bağlı olarak meydana gelebilmektedir. Bunların yanı sıra; ruhsal sıhhat bozulmakta; depresyon, anksiyete bozukluğu ve alkol-madde berbata kullanması sık ve şiddetli öfke yaşayan bireylerde görülmektedir .
UZM. PSK. SERRA KAMPEAS
Okumaya devam et...
Rastgele bir kimse öfkelenebilir. Bu kolaydır.
Ne var ki;
Yanlışsız beşere
Gerçek derecede
Hakikat vakitte
Gerçek gayeyle ve
Hakikat halde öfkelenmek
İşte bu zordur…
ARİSTO
Memnunluk, keder, sevgi, dehşet üzere temel ve üniversal bir his olan öfke her insanın yaşadığı, yerine ve vaktine bakılırsa yapan ve yıkıcı olabilen bir histir. Bireyin istek ve muhtaçlıkları engellendiğinde, beklentileri karşılanmadığında, haksızlık, adaletsizlik ve kendi benliğine yahut yakınında sevdiği birinin benliğine yönelik bir tehdit algıladığında öfke hissinin yaşanması son derece doğal ve yerinde bir reaksiyondur.
Başka yandan, öfkenin fazlaca şiddetli ve sık yaşanması, denetimden çıkıp uygunsuz bir biçimde kişinin kendisine ve diğerlerine ziyan verecek biçimde tabir edilmesi öfkenin yıkıcı hale geldiğinin göstergesidir. Öfkenin yıkıcı hale gelmesi iki biçimde ele alınmaktadır. Birincisi; tokat atma, tekme atma, yüksek sesle konuşma, tartışmacı ve saldırgan olma, alay etme, tehdit etme üzere diğerlerini incitmeyi ya da etrafa ziyan vermeyi amaçlayan direkt gözlenebilen reaksiyonlardır. İkincisi ise, sessizlik, psikosomatik hastalıklar (örn: alerjiler, egzema gibi), çok alttan alma, utangaç davranma, ağlama, mutsuzluk ve gerginlik, hız asma, çok uyku hali, öfkeyi inkar etme ve bastırma üzere dolaylı olarak gözlenebilen reaksiyonlardır.
Öfke hissini daima ve durumsal olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Durumsal öfke, fazlaca yavaşça bir yansıdan hiddete varana kadar yoğunluğu farklı seviyelerde yaşanan süreksiz duygusal ve fizyolojik reaksiyonlardır. Öteki yandan, daima öfke, öfkelenmeye yatkın olma durumunu, öteki bir deyişle kişilik boyutunu söz etmektedir. Buna göre, daima öfkesi yüksek olan bireyler, günlük hayatlarında, hayli sıradan bir niçine bağlı olarak, biroldukça farklı durumda, daha çabuk, kolay ve şiddetli bir biçimde öfkelenirler ve daha şiddetli fizyolojik uyarılma gösterirler. Ayrıyeten, öfkelerini daha olumsuz (öfkeyi denetim edememe, dışa yöneltme yahut bastırma) söz ederler, fonksiyonel olmayan baş etme stratejileri kullanırlar (fizksel yahut sözel karşı çıkma) ve daha fazla alkol-madde kullanma, daha fazla ilişkisel sorun yaşama üzere öfkeye bağlı olumsuz sonuçlar deneyimlerler.
Literatürde vakit zaman öfke, saldırganlık ve düşmanlık tabirleri birbiri yerine kullanılmaktadır lakin; bu tabirler birbirinden farklı manalar içermektedir. Saldırganlık, öfkenin denetimsiz bir halde davranışsal olarak ortaya çıkmasıdır. Bu davranış; hakaret etmek, isim takmak, alay etmek üzere sözel yolla olabilir, tehdit formunda olabilir ya da tokat atmak, tekme atmak, vurmak üzere şiddet içeren teşebbüsler formunda olabilir. Diğer bir deyişle, saldırganlık direkt gözlenebilen davranışsal yansılar olarak ele alınabilir.
Öteki yandan, öfke kesinlikle saldırganlığa yol açmaz. Kişi saldırgan davranışlarda bulunmadan, dolaylı olarak gözlenebilen reaksiyonlar halinde de öfkesini yaşayabilir. Düşmanlık ise, diğerlerini sevmemeyi ve olumsuz değerlendirmeyi içeren bir tavır ortasında olmaktır. Öteki bir deyişle, öfke bir his iken, saldırganlık bir davranış, düşmanlık ise diğerlerine karşı olumsuz bir tavır ortasında olmaktır.
Üstte bahsedildiği üzere öfkenin yıkıcı hale gelmesi kararı oluşan reaksiyonlar, bireyin toplumsal ömründe, mesleksel hayatında, kişilerarası münasebetlerinde ve genel hayat kalitesinde sıkıntılara yol açabilmektedir. Toplumsal olarak, birey öfkesi kararı şiddet içeren davranışlarda bulunursa tutuklanabilir, yaralanabilir, sevdiği birini kaybedebilir yahut suçluluk, utanç üzere olumsuz hisler yaşayabilir. Öfke duygusu fiziki şiddete dönüşmese bile, sözel hücum yahut tehdit davranışları da olumsuz sonuçlara yol açmaktadır. Örneğin, öfkenin yöneltildiği kişi dehşet hissetmeye başlayabilir, kırgınlık yaşayabilir, gücenebilir ve karşısındaki kişiyi yavaş yavaş hayatından çıkartmaya başlayabilir. bu biçimde bir durumda öfkeli birey giderek dışlanır ve toplumsal dayanağını kaybeder.
Mesleksel açıdan ele aldığımızda, ağır ve sık öfke yaşayan insanların daha epeyce iş değiştirdikleri, işlerinde daha fazlaca çatışma yaşadıkları, daha epey zorlandıkları ve işlerinde tatmin olamadıkları görülmektedir.
Kişilerarası münasebetler açışından bakıldığında, öfke sorunu olan bireylerin romantik bağlantılarında sözel ve fizikî çatışma yaşadıkları, daha az ve zayıf arkadaş bağlarının olduğu ve arkadaş bağlantılarında çatışma yaşadıkları gözlenmektedir.
Genel ömür kalitesi olarak ele aldığımızda ise, öfke sorunu olan bireylerin günlük yaşantılarında daha sık ve ağır öfke hissettikleri, daha şiddetli fizyolojik uyarılma gösterdikleri, öfkelerini daha hayli dışa yönelterek söz ettikleri (insanlara ve objelere karşı fizikî hücum, sözel atak vb.), öfkelerini daha az denetim edebildikleri, öfkeleriyle baş etmelerinde daha fazla saldırgan ve antisosyal davranışlar sergiledikleri, kendilerini daha az teskin edebildikleri ve daha düşük özgüvenlerinin olduğu görülmektedir.
Öfke hissinin denetim edilememesi kararı toplumsal, mesleksel ve kişilerarası münasebetlerde meselelerin yaşanması haricinde, bireyin organik sıhhatiyle ilgili problemleri da oluşabilmektedir çünkü öfke, sık ve şiddetli yaşandığında gerilim ve gerginlik başlar, enerjiyi arttıran adrenalin ve noradrenalin salgısı artar, nefes alıp vermeler sıklaşır, kalp atışları hızlanır ve kan basıncı artar. Bu fizyolojik değişimler kararı hipertansiyon, kalp ve damar hastalıkları, bağışıklık sisteminin bozulması üzere birfazlaca sıhhat sorunu öfkeye bağlı olarak meydana gelebilmektedir. Bunların yanı sıra; ruhsal sıhhat bozulmakta; depresyon, anksiyete bozukluğu ve alkol-madde berbata kullanması sık ve şiddetli öfke yaşayan bireylerde görülmektedir .
UZM. PSK. SERRA KAMPEAS
Okumaya devam et...