OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUK (OKB)
Obsessif-kompulsif bozukluk (OKB), temelde obsesyon ve kompulsiyon olarak isimlendirilen belirtilerin oluşturduğu ruhsal bir bozukluktur.
Takıntılı fikir olarak isimlendirebileceğimiz obsesyonlar; kişinin başından atamadığı, iradesi ve denetimi haricinde zihnine takılan, rahatsız edici, birden fazla vakit tehdit edici, ısrarcı ve yenidenlayıcı fikir ya da imajlardır (zihinsel fotoğraf, hayal). Kişi bu niyet ya da imajların bilhassa aklına gelmemesi için uğraşmasına karşın akla tabiatıyla gelirler yahut belirli durumlar ve ortamlarda tabiatıyla ortaya çıkarlar. Birfazlaca kişi bu kanıların manalı yahut mantıklı olmadığını; saçma olduğunu bilir, fakat bu fikirlerden etkilenmemeyi başaramaz. Takıntılı fikirler bireyde külfet, kaygı, huzursuzluk üzere olumsuz hisler yaratmaktadır.
Kompulsiyon ise, kişinin obsesyonu ötürüsıyla yaşadığı sorun, tasa ve huzursuzluk üzere olumsuz histen kurtulmak için yaptığı yahut yapmak zorunda hissettiği, saçma bulduğu ancak yapmadığında ağır problem hissi duyduğu yenidenlayan davranışlar ya da fikirlerdir. Kompulsiyonların temel maksadı obsesyonların ortaya çıkardığı ezayı azaltmaktır. Lakin birinci etapta süreksiz bir rahatlık yaşatsalar da uzun vadede OKB hastalığının devam etmesinde en büyük etkeni oluştururlar.
En hayli rastlanan obsesyonlar içinde kir bulaşacağı, hastalık kapacağı üzere telaşları içeren bulaşma obsesyonu ve buna karşılık ortaya çıkan çok el yıkama, daima banyo yapma üzere paklık kompulsiyonu vardır. çoğunlukla rastlanılan bir öbür takıntı ise, soba açık mı, kapı kilitli mi, yanılgı yaptım mı üzere tasaları içeren kuşku obsesyonlarıdır. Bu kuşkular ise denetim kompulsiyonuyla bir arada görülür. Örneğin, kişi kapının kilitli olup olmadığını denetim etmek için tekraren meskene geri dönebilir yahut verilen bir işi yanlışsız yapıp yapmadığından emin olmak ismine birebir yazıyı onlarca defa denetim edebilir. Bunların haricinde, kişinin aklına hiç istemediği vakitte hiç istemediği bireylerle ilgili cinsel niyetlerin yahut erotik imajların gelmesi, daima cinsel içerikli hayallerin kurulması üzere cinsel içerikli obsesyonlar ile günahkar mıyım değil miyim telaşlarını içeren, hiç istenmediği biçimde kişinin aklına allaha karşı küfür fikirleri üzere belirtilerle kendini gösteren dini obsesyonlar vardır. Bunların yanı sıra, saldırganlık takıntısı da görülmektedir. Bir annenin aklına çocuğunu yaralama fikirlerinin gelmesi, bir kişinin sevdiği birini bıçaklayacağı, camdan atacağı üzere fikirler saldırganlık obsesyonuna örnektir. Son olarakta, herşeyin yerli yerinde ve düzgün (simetrik) olması üzere takıntılar da klinikte sık görülmektedir.
En sık görülen yıkama ve denetim kompulsiyonlarının haricinde ise sayma, biriktirme, dokunma, yenidenlama ve nizam kompulsiyonları vardır. Örneğin sayma kompulsiyonu olan bir kişi sevdiği birine ziyan verme fikri aklına her geldiğinde 2’şer 2’şer yahut 100’den geriye yanlışsız saymaya başlayabilir. Biriktirme kompulsiyonu olan bir kişi eski mecmuaları, gazeteleri, kıyafetleri atamaz. yinelama kompulsiyonu olan biri, yakınlarının başına makûs bir şey geleceği niyetiyle tıpkı yolu 3 defa yürüyebilir ya da birebir kelamları tekraren yenidenlayabilir. Dokunma kompulsiyonu olan bir kişi ise, kendini aşikâr objelere dokunmak zorunda hisseder. Örneğin kişi her akşam yatmadan evvel odasının duvarına dokunmazsa başına makus bir geleceğini düşünebilir. Son olarakta, sistem kompulsiyonu olan bir kişi daima dolapların ortasındaki kıyafetleri katlayıp tekrar yerleştirebilir, rafları tekrar yine düzenleyebilir. Yukarıdada bahsedildiği üzere bu davranışlar büsbütün akla takılan fikirlerin yarattığı ezayı gidermek ismine kişinin yapmak zorunda hissettiği davranışlardır.
Bir kişinin birden çok obsesyonu olabilir. Örneğin, kişi hem kirleneceğinden korkabilir tıpkı vakitte bir dahaleyen kuşkuları olabilir. Ayrıyeten, obsesyonlar vakit ortasında değişebilirler. örneğin bir kişinin nizam takıntısı vakit içinde yerini bulaşma korkusuna bırakabilir.
Bunun yanı sıra, kompulsiyonlar iki çeşittir. Birincisi, görünür bir formda yapılan davranışlardır. Örneğin, kapının kilitli olup olmadığını yeniden yine denetim etmek üzere. İkincisi ise, gözle görünmeyen ama kişinin kendi ortasından yürüttüğü bir kadro zihinsel aksiyonlardır. Örneğin, çocuğuna ziyan verme kanısı olan birinin sessiz bir halde dua okuması, ortasından sayı sayması, sözcükleri sessiz bir halde bir dahalemesi üzere.
Şunu kesinlikle söylemek gerekir ki her takıntı hastalık boyutunda değildir. Günlük hayatında ‘masumane’ takıntıları olan ve bunları yıllardir sürdüren birfazlaca insan vardır. Ayrıyeten titizlik, tertiplilik, kontrolcülük üzere bir grup kişilik özellikleri de vakit zaman beşere faydalı olabilen ve ömrünü daha kaliteli ve başarılı yaşamasına niye olan özelliklerdir. Fakat kişi takıntıları niçiniyle günlük hayatında, işyerinde, okul yaşantısında ve toplumsal etrafında birtakım meseleler yaşamaya başladıysa, bu takıntılar hayatının değerli bir kısmında karşısına zorluk olarak çıkıyorsa ve fazlaca vaktini almaya başlıyorsa, bu biçimde tedavi gerektirir bir durum var denilebilir. Örneğin takıntılı kişi kapıyı denetim edeyim derken her sabah otobüsü kaçırmaya başladıysa yahut paklık için banyoda geçirdiği vakit olağan sonların ötesine geçtiyse (mesela her seferinde bir saatten çok banyoda kalıyorsa…) yahut ömrünü bu takıntıları doğrultusunda düzenlemeye başladıysa (mesela kapı kollarını tutmak için eldiven taşımak, oburunun otuduğu koltuğa oturmamak için şilte bulundurmak vb..) takıntılar hastalık etabına gelmiş demektir ve tedavi gerekmektedir.
Hastalık seviyesindeki takıntıların yani obsesif kompülsif bozukluğun toplumda yaklaşık olarak %2-3 oranında gözüktüğü bilinmektedir. Bir öbür deyişle her yüz kişinin 2 yahut 3’ü tedavi görmesi gerekecek seviyede takıntılıdır. Hastalık çoklukla 20’li yaşlarda başlasa da, çocukluk çağında başladığı da olur. Başlangıç yaşı erkeklerde bayanlara bakılırsa daha küçüktür. Erkeklerde 6-15 yaşları içinde başlarken, bayanlarda 20-29 yaşları içinde başlar. Bayanlarla erkekler içinde görülme sıklığı olarak rastgele bir fark yoktur. Birçok vakit yavaş yavaş başlar, fakat kimi bireylerde birden başladığı da görülebilmektedir. Alevlenmeler ve düzelmelerle seyreden kronik bir hastalıktır.
Obsesif-kompulsif bozukluğun niçinlerine bakacak olursak, çeşitli etkenlerin bir ortaya gelmesi ile bu hastalığın ortaya çıktığı görülmektedir. OKB hastalarının yakınlarında bu hastalığın görülme mümkünlüğü artmaktadır yani genetik bir yatkınlıktan kelam edilebilir. Tıpkı ailede görülen OKB semptomlarının tıpkı olması gerekmez. Örneğin annede biriktirme kompulsiyonu görülürken çocuğunda denetim kompulsiyonu görülebilir. Beyin üzerinde yapılan araştırmalarda ise, beyinde kimyasal haberci bakılırsavi üstüne alan serotonin düzeyindeki düşmenin bu hastalığa niye olduğu söylenmektedir. Aile ortasında yaşanan sıkıntılar yahut gerilimli durumlar ise, bu hastalığa yol açmaz lakin var olan hastalığın alevlenmesine yol açabilir. % 50-70 hastada takıntıların gebelik, konut değiştirme, cinsel sorun, iş hayatında sorun, maddi sorun, yakın bir akrabanın kaybı üzere gerilimli olaylar daha sonrasında başladığı gözlenmiştir.
Özetle, Obsesif-kompulsif bozukluğu olan bir kişinin aklından atamadığı bir kadro kanıları vardır. Bu fikirler bireye saçma ve anlamsız gelmesine karşın, kişi bu fikirlere karşı bir davranış (kompulsiyon) göstermezse, bir felaketin olacağından korkar. Yani, niyetler kişiyi tehdit eder ve kişi bu fikirlere karşı önlem almaya çalışır. Unutulmamalıdır ki, kompulsiyonlar hiç bir vakit zevk verici değildir ve kişi kompulsiyonları kararı kendisini tükenmiş hisseder. Örneğin, dokunduğu her yerden mikrop bulaşacağı korkusu ile tekraren ellerini yıkayan birisi ellerini yıkarken rahatlar lakin zevk almaz. bir mühlet daha sonra kişinin ellerinde yaralar meydana gelebilir ve bu da kişinin sıhhatine bir tehdit oluşturmaya başlar. Yani, kişinin obsesyonlarını önlemek için önlem alması bir tehdit haline gelmeye başlar. Ayrıyeten, kişi ellerini yıkamaktan dolayı o kadar hayli vakit harcayabilir ki, öteki gündelik işlerine vakit kalmayabilir. bu biçimdece kişinin hayatı aksamaya başlar.
UZM. PSK. SERRA KAMPEAS
Okumaya devam et...
Obsessif-kompulsif bozukluk (OKB), temelde obsesyon ve kompulsiyon olarak isimlendirilen belirtilerin oluşturduğu ruhsal bir bozukluktur.
Takıntılı fikir olarak isimlendirebileceğimiz obsesyonlar; kişinin başından atamadığı, iradesi ve denetimi haricinde zihnine takılan, rahatsız edici, birden fazla vakit tehdit edici, ısrarcı ve yenidenlayıcı fikir ya da imajlardır (zihinsel fotoğraf, hayal). Kişi bu niyet ya da imajların bilhassa aklına gelmemesi için uğraşmasına karşın akla tabiatıyla gelirler yahut belirli durumlar ve ortamlarda tabiatıyla ortaya çıkarlar. Birfazlaca kişi bu kanıların manalı yahut mantıklı olmadığını; saçma olduğunu bilir, fakat bu fikirlerden etkilenmemeyi başaramaz. Takıntılı fikirler bireyde külfet, kaygı, huzursuzluk üzere olumsuz hisler yaratmaktadır.
Kompulsiyon ise, kişinin obsesyonu ötürüsıyla yaşadığı sorun, tasa ve huzursuzluk üzere olumsuz histen kurtulmak için yaptığı yahut yapmak zorunda hissettiği, saçma bulduğu ancak yapmadığında ağır problem hissi duyduğu yenidenlayan davranışlar ya da fikirlerdir. Kompulsiyonların temel maksadı obsesyonların ortaya çıkardığı ezayı azaltmaktır. Lakin birinci etapta süreksiz bir rahatlık yaşatsalar da uzun vadede OKB hastalığının devam etmesinde en büyük etkeni oluştururlar.
En hayli rastlanan obsesyonlar içinde kir bulaşacağı, hastalık kapacağı üzere telaşları içeren bulaşma obsesyonu ve buna karşılık ortaya çıkan çok el yıkama, daima banyo yapma üzere paklık kompulsiyonu vardır. çoğunlukla rastlanılan bir öbür takıntı ise, soba açık mı, kapı kilitli mi, yanılgı yaptım mı üzere tasaları içeren kuşku obsesyonlarıdır. Bu kuşkular ise denetim kompulsiyonuyla bir arada görülür. Örneğin, kişi kapının kilitli olup olmadığını denetim etmek için tekraren meskene geri dönebilir yahut verilen bir işi yanlışsız yapıp yapmadığından emin olmak ismine birebir yazıyı onlarca defa denetim edebilir. Bunların haricinde, kişinin aklına hiç istemediği vakitte hiç istemediği bireylerle ilgili cinsel niyetlerin yahut erotik imajların gelmesi, daima cinsel içerikli hayallerin kurulması üzere cinsel içerikli obsesyonlar ile günahkar mıyım değil miyim telaşlarını içeren, hiç istenmediği biçimde kişinin aklına allaha karşı küfür fikirleri üzere belirtilerle kendini gösteren dini obsesyonlar vardır. Bunların yanı sıra, saldırganlık takıntısı da görülmektedir. Bir annenin aklına çocuğunu yaralama fikirlerinin gelmesi, bir kişinin sevdiği birini bıçaklayacağı, camdan atacağı üzere fikirler saldırganlık obsesyonuna örnektir. Son olarakta, herşeyin yerli yerinde ve düzgün (simetrik) olması üzere takıntılar da klinikte sık görülmektedir.
En sık görülen yıkama ve denetim kompulsiyonlarının haricinde ise sayma, biriktirme, dokunma, yenidenlama ve nizam kompulsiyonları vardır. Örneğin sayma kompulsiyonu olan bir kişi sevdiği birine ziyan verme fikri aklına her geldiğinde 2’şer 2’şer yahut 100’den geriye yanlışsız saymaya başlayabilir. Biriktirme kompulsiyonu olan bir kişi eski mecmuaları, gazeteleri, kıyafetleri atamaz. yinelama kompulsiyonu olan biri, yakınlarının başına makûs bir şey geleceği niyetiyle tıpkı yolu 3 defa yürüyebilir ya da birebir kelamları tekraren yenidenlayabilir. Dokunma kompulsiyonu olan bir kişi ise, kendini aşikâr objelere dokunmak zorunda hisseder. Örneğin kişi her akşam yatmadan evvel odasının duvarına dokunmazsa başına makus bir geleceğini düşünebilir. Son olarakta, sistem kompulsiyonu olan bir kişi daima dolapların ortasındaki kıyafetleri katlayıp tekrar yerleştirebilir, rafları tekrar yine düzenleyebilir. Yukarıdada bahsedildiği üzere bu davranışlar büsbütün akla takılan fikirlerin yarattığı ezayı gidermek ismine kişinin yapmak zorunda hissettiği davranışlardır.
Bir kişinin birden çok obsesyonu olabilir. Örneğin, kişi hem kirleneceğinden korkabilir tıpkı vakitte bir dahaleyen kuşkuları olabilir. Ayrıyeten, obsesyonlar vakit ortasında değişebilirler. örneğin bir kişinin nizam takıntısı vakit içinde yerini bulaşma korkusuna bırakabilir.
Bunun yanı sıra, kompulsiyonlar iki çeşittir. Birincisi, görünür bir formda yapılan davranışlardır. Örneğin, kapının kilitli olup olmadığını yeniden yine denetim etmek üzere. İkincisi ise, gözle görünmeyen ama kişinin kendi ortasından yürüttüğü bir kadro zihinsel aksiyonlardır. Örneğin, çocuğuna ziyan verme kanısı olan birinin sessiz bir halde dua okuması, ortasından sayı sayması, sözcükleri sessiz bir halde bir dahalemesi üzere.
Şunu kesinlikle söylemek gerekir ki her takıntı hastalık boyutunda değildir. Günlük hayatında ‘masumane’ takıntıları olan ve bunları yıllardir sürdüren birfazlaca insan vardır. Ayrıyeten titizlik, tertiplilik, kontrolcülük üzere bir grup kişilik özellikleri de vakit zaman beşere faydalı olabilen ve ömrünü daha kaliteli ve başarılı yaşamasına niye olan özelliklerdir. Fakat kişi takıntıları niçiniyle günlük hayatında, işyerinde, okul yaşantısında ve toplumsal etrafında birtakım meseleler yaşamaya başladıysa, bu takıntılar hayatının değerli bir kısmında karşısına zorluk olarak çıkıyorsa ve fazlaca vaktini almaya başlıyorsa, bu biçimde tedavi gerektirir bir durum var denilebilir. Örneğin takıntılı kişi kapıyı denetim edeyim derken her sabah otobüsü kaçırmaya başladıysa yahut paklık için banyoda geçirdiği vakit olağan sonların ötesine geçtiyse (mesela her seferinde bir saatten çok banyoda kalıyorsa…) yahut ömrünü bu takıntıları doğrultusunda düzenlemeye başladıysa (mesela kapı kollarını tutmak için eldiven taşımak, oburunun otuduğu koltuğa oturmamak için şilte bulundurmak vb..) takıntılar hastalık etabına gelmiş demektir ve tedavi gerekmektedir.
Hastalık seviyesindeki takıntıların yani obsesif kompülsif bozukluğun toplumda yaklaşık olarak %2-3 oranında gözüktüğü bilinmektedir. Bir öbür deyişle her yüz kişinin 2 yahut 3’ü tedavi görmesi gerekecek seviyede takıntılıdır. Hastalık çoklukla 20’li yaşlarda başlasa da, çocukluk çağında başladığı da olur. Başlangıç yaşı erkeklerde bayanlara bakılırsa daha küçüktür. Erkeklerde 6-15 yaşları içinde başlarken, bayanlarda 20-29 yaşları içinde başlar. Bayanlarla erkekler içinde görülme sıklığı olarak rastgele bir fark yoktur. Birçok vakit yavaş yavaş başlar, fakat kimi bireylerde birden başladığı da görülebilmektedir. Alevlenmeler ve düzelmelerle seyreden kronik bir hastalıktır.
Obsesif-kompulsif bozukluğun niçinlerine bakacak olursak, çeşitli etkenlerin bir ortaya gelmesi ile bu hastalığın ortaya çıktığı görülmektedir. OKB hastalarının yakınlarında bu hastalığın görülme mümkünlüğü artmaktadır yani genetik bir yatkınlıktan kelam edilebilir. Tıpkı ailede görülen OKB semptomlarının tıpkı olması gerekmez. Örneğin annede biriktirme kompulsiyonu görülürken çocuğunda denetim kompulsiyonu görülebilir. Beyin üzerinde yapılan araştırmalarda ise, beyinde kimyasal haberci bakılırsavi üstüne alan serotonin düzeyindeki düşmenin bu hastalığa niye olduğu söylenmektedir. Aile ortasında yaşanan sıkıntılar yahut gerilimli durumlar ise, bu hastalığa yol açmaz lakin var olan hastalığın alevlenmesine yol açabilir. % 50-70 hastada takıntıların gebelik, konut değiştirme, cinsel sorun, iş hayatında sorun, maddi sorun, yakın bir akrabanın kaybı üzere gerilimli olaylar daha sonrasında başladığı gözlenmiştir.
Özetle, Obsesif-kompulsif bozukluğu olan bir kişinin aklından atamadığı bir kadro kanıları vardır. Bu fikirler bireye saçma ve anlamsız gelmesine karşın, kişi bu fikirlere karşı bir davranış (kompulsiyon) göstermezse, bir felaketin olacağından korkar. Yani, niyetler kişiyi tehdit eder ve kişi bu fikirlere karşı önlem almaya çalışır. Unutulmamalıdır ki, kompulsiyonlar hiç bir vakit zevk verici değildir ve kişi kompulsiyonları kararı kendisini tükenmiş hisseder. Örneğin, dokunduğu her yerden mikrop bulaşacağı korkusu ile tekraren ellerini yıkayan birisi ellerini yıkarken rahatlar lakin zevk almaz. bir mühlet daha sonra kişinin ellerinde yaralar meydana gelebilir ve bu da kişinin sıhhatine bir tehdit oluşturmaya başlar. Yani, kişinin obsesyonlarını önlemek için önlem alması bir tehdit haline gelmeye başlar. Ayrıyeten, kişi ellerini yıkamaktan dolayı o kadar hayli vakit harcayabilir ki, öteki gündelik işlerine vakit kalmayabilir. bu biçimdece kişinin hayatı aksamaya başlar.
UZM. PSK. SERRA KAMPEAS
Okumaya devam et...