Tahammül; güç, olumsuz, berbat, güç vb. durumlara karşı gösterilen dayanma olarak tanımlanır. Kişinin fizyolojisi de psikolojisi de tahammül seviyesini tesirler.
Fizyoloji,kişinin tahammül seviyesinde fazlaca değerli bir tesire sahiptir. Kişinin fizyolojik olarak muhtaçlıklarının karşılanıp karşılanmaması tahammül seviyesini tesirler. Uykusuzluk, açlık, yorgunluk, hastalık üzere etkenler fizyolojik olarak vücudumuzu ve ötürüsıyla tahammülümüzü tesirler. Kişinin uykusunu aldığı vakit içinder ile uykusunu almadığı vakit içinder tahammülünün tıpkı olması beklenemez. Ya da hasta olan bir kişinin çocukların gürültüsüne göstereceği tahammül, sağlıklı periyotta göstereceği tahammül üzere değildir.
Bu yazıda tahammülün fizyolojik tesirlerinden hayli, algıya bağlı olan tesirlerinden bahsetmek istiyorum. Olaylarla ilgili fikirlerimiz ve algılarımız tahammül seviyemiz üzerinde epeyce belirleyicidir.
Tahammülsüzlüğe yol açan algılardan biri mecburilik algısıdır. Kişi, rastgele bir şeyin olması yahut olmaması gerektiğini düşünüyorsa bu mecburilik algısının aksisi olan durumu tolere edemez. Bir öbür deyişle olması gerektiğini düşündüğümüz bir şeyin olmamasını yahut olmaması gereken bir şeyin olmasını tolere edemiyor ve tahammülsüzlük gösteriyoruz. Örneğin çocuğunun akşam erken saatte uyuması gerektiğini düşünen bir kişi, çocuğunun erken uyumamasına öfkelenir ve tahammül gösteremez. Ya da hiç yanılgı yapmaması gerektiğini düşünen bir kişinin yanılgı yapması karşısında bu durumu tolere edemez. Çocuk erken uyumalıydı! lakin uyumadı. Kişi yanılgı yapmamalıydı! lakin yanılgı yaptı. Olması gereken olmadı, olmaması gereken oldu. Yani mecburilik olarak bedellendirilen şeyin aksi oldu. Pekala, mecburilik olarak gördüğümüz şeyler nitekim birer mecburilik mu? Gerçekte mecburilik olan şeyler, gereksinimlerin karşılanmasıdır; yemek yemek, uyumak, nefes almak üzere. Bunlar birer zorunluluktur lakin çocuğun erken uyuması bir mecburilik değil, bir istek yahut beklentidir. Aslında mecburilik olarak gördüğümüz birden fazla şey bizim isteklerimiz, beklentilerimiz ve tercihlerimizdir. Çocuğun erken uyuması da bir istektir, kusur yapmamayı dilemek de. İsteklerimize mecburilik etiketi yapıştırdığımızda ve bu istekler olmadığında bunu tolere edemiyor, tahammülsüzlük gösteriyoruz. Zorunlulukların olmamasını tolere edemiyoruz tamam, pekala ya isteklerimizin olmamasını tolere edebiliyor muyuz? İsteklerimiz olmadığında ıstırap, öfke yahut hayal kırıklığı üzere hisleri hissedebiliyoruz lakin bunu tolere etmemiz daha kolay oluyor. İsteklerin olmamasına karşı daha esnek bir tutum takınabiliyoruz. Lakin mecburilik olarak gördüğümüz şeyler; Olmak zorunda! Onların olmamasını tolere edemiyoruz.
Tahammülsüzlüğe yol açan ikinci algı süreklilik algısıdır. kimi bazı yaşadığımız olumsuz durumları tolere edebiliriz fakat daima olan olumsuz bir duruma karşı tahammül gösteremeyiz. Başlangıçta fazlaca zorlanmasak bile bir süre daha sonra bizi zorlamaya başlar. örneğin kolunuzu öne yanlışsız uzattığınızı ve bu türlü durduğunuzu düşünün. Bu duruş başlangıçta güç gelmez lakin saatlerce bu türlü duramazsınız ve kolunuz düşer. Başlangıçta sıkıntı gelmeyen şeyler daima olduğunda kişiyi zorlar. Okulda eşyasını unuttuğu için ebeveynin çocuğa; “sürekli! okulda bir şeylerini unutuyorsun” söylemiş olduğini düşünelim. Çocuk ortada sırada okulda bir eşyasını unutuyorsa bu tolere edilebilir lakin daima unutuluyorsa tolere edilemez. Ya da eşlerden birinin başkasına; “sen beni hiç bir zaman! anlamadın” söylemiş olduğini var iseyalım. Bir insanın öteki bir insanı ortada sırada anlamaması tolere edilebilir lakin daima anlamaması tolere edilemez. Pekala gerçekte başımıza gelenler daima karşılaştığımız şeyler mi? Daima olduğunu düşündüğümüz şeyler gerçekte daima olan şeyler değildir. kimi vakit, kimi birtakım, birtakım kimi karşılaştığımız şeylerdir ancak biz onlara süreklilik atfettiğimizde tahammül edemiyoruz. Bir şeyin daima olması gerçekçi değildir. Bir çocuk eşyalarını daima unutmuyordur, kimi vakit unutuyordur, birtakım bazı unutuyordur lakin daima unutmuyordur ve bir insan, öteki birini daima anlamıyor değildir. kimi vakit anlamıyordur, birtakım kimi anlamıyordur lakin daima anlamıyor değildir. Süreklilik algısı gerçekçi değildir ve tahammül etmemizi önleyen bir algıdır.
Peki tahlil ne? Mecburilik olarak algıladığımız şeyleri mecburilik olarak değil; tercih, istek ve beklenti olarak görmek ve isteklerimizin kimi vakit gerçekleşmeyebileceği gerçeğini kabul etmek. Mecburilik algısı yerini isteklere, beklentilere bıraktığında daha esnek bir yaklaşım kelam konusu olabilir. Tıpkı biçimde süreklilik algısının da gerçekte daima olmadığını fark etmek bizi daha tahümmülkar yapabilir ve tolere etmemizi kolaylaştırır. hiç bir şey daima yahut kalıcı değildir. Mevlana’nın dediği üzere; “her şey gelip süreksiz ey gönül. Bak az evvel aldığın nefes bile geldi geçti. Sen Baki olana razı ol.”
Okumaya devam et...
Fizyoloji,kişinin tahammül seviyesinde fazlaca değerli bir tesire sahiptir. Kişinin fizyolojik olarak muhtaçlıklarının karşılanıp karşılanmaması tahammül seviyesini tesirler. Uykusuzluk, açlık, yorgunluk, hastalık üzere etkenler fizyolojik olarak vücudumuzu ve ötürüsıyla tahammülümüzü tesirler. Kişinin uykusunu aldığı vakit içinder ile uykusunu almadığı vakit içinder tahammülünün tıpkı olması beklenemez. Ya da hasta olan bir kişinin çocukların gürültüsüne göstereceği tahammül, sağlıklı periyotta göstereceği tahammül üzere değildir.
Bu yazıda tahammülün fizyolojik tesirlerinden hayli, algıya bağlı olan tesirlerinden bahsetmek istiyorum. Olaylarla ilgili fikirlerimiz ve algılarımız tahammül seviyemiz üzerinde epeyce belirleyicidir.
Tahammülsüzlüğe yol açan algılardan biri mecburilik algısıdır. Kişi, rastgele bir şeyin olması yahut olmaması gerektiğini düşünüyorsa bu mecburilik algısının aksisi olan durumu tolere edemez. Bir öbür deyişle olması gerektiğini düşündüğümüz bir şeyin olmamasını yahut olmaması gereken bir şeyin olmasını tolere edemiyor ve tahammülsüzlük gösteriyoruz. Örneğin çocuğunun akşam erken saatte uyuması gerektiğini düşünen bir kişi, çocuğunun erken uyumamasına öfkelenir ve tahammül gösteremez. Ya da hiç yanılgı yapmaması gerektiğini düşünen bir kişinin yanılgı yapması karşısında bu durumu tolere edemez. Çocuk erken uyumalıydı! lakin uyumadı. Kişi yanılgı yapmamalıydı! lakin yanılgı yaptı. Olması gereken olmadı, olmaması gereken oldu. Yani mecburilik olarak bedellendirilen şeyin aksi oldu. Pekala, mecburilik olarak gördüğümüz şeyler nitekim birer mecburilik mu? Gerçekte mecburilik olan şeyler, gereksinimlerin karşılanmasıdır; yemek yemek, uyumak, nefes almak üzere. Bunlar birer zorunluluktur lakin çocuğun erken uyuması bir mecburilik değil, bir istek yahut beklentidir. Aslında mecburilik olarak gördüğümüz birden fazla şey bizim isteklerimiz, beklentilerimiz ve tercihlerimizdir. Çocuğun erken uyuması da bir istektir, kusur yapmamayı dilemek de. İsteklerimize mecburilik etiketi yapıştırdığımızda ve bu istekler olmadığında bunu tolere edemiyor, tahammülsüzlük gösteriyoruz. Zorunlulukların olmamasını tolere edemiyoruz tamam, pekala ya isteklerimizin olmamasını tolere edebiliyor muyuz? İsteklerimiz olmadığında ıstırap, öfke yahut hayal kırıklığı üzere hisleri hissedebiliyoruz lakin bunu tolere etmemiz daha kolay oluyor. İsteklerin olmamasına karşı daha esnek bir tutum takınabiliyoruz. Lakin mecburilik olarak gördüğümüz şeyler; Olmak zorunda! Onların olmamasını tolere edemiyoruz.
Tahammülsüzlüğe yol açan ikinci algı süreklilik algısıdır. kimi bazı yaşadığımız olumsuz durumları tolere edebiliriz fakat daima olan olumsuz bir duruma karşı tahammül gösteremeyiz. Başlangıçta fazlaca zorlanmasak bile bir süre daha sonra bizi zorlamaya başlar. örneğin kolunuzu öne yanlışsız uzattığınızı ve bu türlü durduğunuzu düşünün. Bu duruş başlangıçta güç gelmez lakin saatlerce bu türlü duramazsınız ve kolunuz düşer. Başlangıçta sıkıntı gelmeyen şeyler daima olduğunda kişiyi zorlar. Okulda eşyasını unuttuğu için ebeveynin çocuğa; “sürekli! okulda bir şeylerini unutuyorsun” söylemiş olduğini düşünelim. Çocuk ortada sırada okulda bir eşyasını unutuyorsa bu tolere edilebilir lakin daima unutuluyorsa tolere edilemez. Ya da eşlerden birinin başkasına; “sen beni hiç bir zaman! anlamadın” söylemiş olduğini var iseyalım. Bir insanın öteki bir insanı ortada sırada anlamaması tolere edilebilir lakin daima anlamaması tolere edilemez. Pekala gerçekte başımıza gelenler daima karşılaştığımız şeyler mi? Daima olduğunu düşündüğümüz şeyler gerçekte daima olan şeyler değildir. kimi vakit, kimi birtakım, birtakım kimi karşılaştığımız şeylerdir ancak biz onlara süreklilik atfettiğimizde tahammül edemiyoruz. Bir şeyin daima olması gerçekçi değildir. Bir çocuk eşyalarını daima unutmuyordur, kimi vakit unutuyordur, birtakım bazı unutuyordur lakin daima unutmuyordur ve bir insan, öteki birini daima anlamıyor değildir. kimi vakit anlamıyordur, birtakım kimi anlamıyordur lakin daima anlamıyor değildir. Süreklilik algısı gerçekçi değildir ve tahammül etmemizi önleyen bir algıdır.
Peki tahlil ne? Mecburilik olarak algıladığımız şeyleri mecburilik olarak değil; tercih, istek ve beklenti olarak görmek ve isteklerimizin kimi vakit gerçekleşmeyebileceği gerçeğini kabul etmek. Mecburilik algısı yerini isteklere, beklentilere bıraktığında daha esnek bir yaklaşım kelam konusu olabilir. Tıpkı biçimde süreklilik algısının da gerçekte daima olmadığını fark etmek bizi daha tahümmülkar yapabilir ve tolere etmemizi kolaylaştırır. hiç bir şey daima yahut kalıcı değildir. Mevlana’nın dediği üzere; “her şey gelip süreksiz ey gönül. Bak az evvel aldığın nefes bile geldi geçti. Sen Baki olana razı ol.”
Okumaya devam et...