Özet
Bu çalışmanın gayesi Küçük Kara Balık kitabındaki Küçük Kara Balık’ın hayat olaylarının, bu hayat olaylarına gösterdiği reaksiyonların ve hislerinin Mahler’in Ayrışma-Bireyleşme Kuramı kapsamında kıymetlendirilmesi, karakterin başından geçenlerin Mahler’in teorisi ile örtüşen ve çatışan yerlerinin tartışılmasıdır. Mahler’in kuramı ayrışma-bireyleşmeyi, farklılaşma, alıştırma, bir daha yakınlaşma ve bireyliğin pekişmesi ve coşkusal obje sürekliliğinin başlangıcı olmak üzere dört altevre üzerinden incelemektedir. Küçük Kara Balık kitabında asıl incelenen ve ana karakter olan Küçük Kara Balık, annesiyle yaşayan ve maksadı dereden ayrılarak denize ulaşmak olan küçük bir balıktır. Çalışma boyunca Küçük Kara Balık karakterine bilhassa son üç altevre açısından odaklanılmış ve anne ile yaşanılan meselelerin karakterin davranışları üstündeki tesirleri tartışılmıştır. Karakterin öfke eşiğinin düşüklüğünün ve yaşadığı yutulma dehşetinin anne ile öngörülen münasebetin kurulamadığından kaynaklı olduğu, fakat bu durumun bireyleşme sürecinde kendisi için engelleyici bir faktör olmadığı düşünülmüştür.
Anahtar sözler:Mahler, ayrışma-bireyleşme, Küçük Kara Balık, yutulma korkusu
Abstract
The purpose of this study is to evaluate the experiences and feelings of the Little Black Fish as part of Mahler’s Separation-Individuation Theory and discussing the overlapping and conflicting parts with Mahler’s theory. Mahler’s theory examines the four sub-stages of separation-individuation as differentiation/hatching, practicing, rapprochement and object constancy.Little Black Fish, main character of the book, is a small fish that lives with its mother and is separated from the stream to reach the sea.Throughout the study, the character of Little Black Fish has been focused on the last three sub-stages and the effects on the character behavior of the problems experienced with the mother have been discussed.It is believed that the character’s low anger threshold and fear of engulfment are rooted in the inability to establish the predicted relationship with the mother however this is not arisk factor in the process of individuation.
Keywords: Mahler, separation-individuation, Little Black Fish, fear of engulfment
Mahler’in Ayrılma-Bireyleşme Kuramına göre Küçük Kara Balık Kitabı’nın İncelenmesi
Psikodinamik yaklaşıma göre insanoğlunun birinci devirlerinde yaşadığı şuurlu ya da bilinçsiz tecrübelerin hayatının geri kalanını etkilediği öngörülmektedir (Shaver ve Mikulincer, 2005). Psikodinamik yaklaşımın öncüsü olan Freud’a nazaran bu periyot 12 yaş ve daha sonrasında son bulurken, Klein’a göre bu periyot epey daha evvel, yani birinci altı ayda son bulmaktadır (Freud,1948; Klein,1952). Bir başka psikodinamik kuramcısı olan Mahler’e nazaran ise çocuğun kişiliğini oluşturan periyot, doğumdan daha sonra 36 ay içerisinde gerçekleşmektedir. Mahler, bu süreyi Freud’un klasik kuramından uzaklaşmadan, daha farklı sistematikler kurarak, Oidipus kompleksi ve penis hasetini farklı bakış açılarıyla anlatarak klasik psikodinamik kurama yeni bir bakış açısı kazandırmıştır (Yüksel, 2006).Mahler, kuramını oluştururken birçok psikodinamik teorisyenlerin tersine çocuklar üzerine çalışarak kuramının temelini oluşturmuştur (Tyson ve Tyson, 1990; Mahler, Pine ve Bergman, 2003). İnsan yavrusunun 36 aylık olana kadar yaşadığı müddet içerisinde ilerideki hayatındaki objelerle kurduğu bağlantıyı, Oidupus kompleksi ve penis hasetini, yetişkinler medeniyetinde takınacağı tutumu, bakımveren ile kurduğu ilgi temelinde söylemektedir. Bu bahsi geçen süredeki devir ayrışma-bireyleşme olarak isimlendirilmektedir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Ayrışma-bireyleşme birbirleriyle etkileşim ortasında olan fakat beraberinde farklı belirtileri ve davranışları içeren iki farklı ilerlemeyi kapsamaktadır. Ayrılma, çocuğun anne ile ortakyaşamsal evreden ayrılışını, bireyleşme ise ortakyaşamsal devirden ayrılan çocuğun kendi ayırt edici özelliklerini fark edip, bu hususta kazanımlar elde edişini içermektedir. Bu periyotlar ortasında yaşanan gelişimsel gecikmenin yahut erken gelişimin çocuğun daha sonraki hayatında kıymetli bir tesire sahip olduğu görülmektedir (Topcu, 2016; Mahler, Pine ve Bergman, 2003). Ayrışma-bireyleşme devrinde yaşanılan meselelerin ergenlik devrinde depresyona ve aile içi çatışmalara yol açabileceği düşünülmektedir (Topcu, 2016; İtimat ve Aslan, 2010). Bu niçinle bebeğin bakımveren ile kurduğu birinci ilginin kıymetli olduğu söylenebilmektedir.
Ayrışma-bireyleşme devrinin altıncı ayda başlayıp 36. ayda son bulduğu gözlemlenmektedir. Doğumdan daha sonraki birinci altı ayda yaşanan olağan otistik evre ve olağan ortakyaşamsal evre, ayrışma-bireyleşme devrinin iki öncül evresi olarak isimlendirilmektedir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Bu çalışmanın gayesi Küçük Kara Balık kitabındaki Küçük Kara Balık’ın yaşadıklarının ve hislerinin Mahler’in Ayrışma-Bireyleşme Kuramı kapsamında kıymetlendirilmesi, karakterin başından geçenlerin Mahler’in teorisi ile örtüşen ve çatışan yerlerinin tartışılmasıdır. Bu bağlamda evrelere ve Küçük Kara Balık karakterine ayrıntılıca odaklanılmıştır. Çalışma boyunca Küçük Kara Balık cinsiyetsiz olarak değerlendirilmiştir, birebir vakitte Küçük Kara Balık’ın değerlendirilmesinde ve Mahler’in teorisinde geçen cinsiyete has gelişimsel ayrımlardan bahsedilmemiştir. Ayrıyeten Küçük Kara Balık’ın ayrışma-bireyleşme periyodunun öncülü olan normal otistik ve normal ortakyaşamsal dönem hakkında çıkarımı yapılmasının zorlama olacağı düşünüldüğünden, bu iki evreye değinilmemiştir. Birinci altevrede yaşanması beklenen süreçleri, öykü karakterinin ikinci altevrede yaşadığı düşünülmüştür ve bu yaşananlar, çıkarımlar ve mümkün gecikme niçinleri ikinci altevrede tartışılmıştır. Bu doğrultuda farklılaşma ve alıştırma altevrelerine birlikte değinilmiştir. Çalışmada Küçük Kara Balık kitabının seçilme niçini, karakterin ayrışma-bireyleşme periyodunu bariz bir biçimde yaşaması ve hayali bir karakter olduğundan çıkarımların tartışmaya epeyce daha açık olmasıdır.
Küçük Kara Balık, İran asıllı müellif SamedBehrengi tarafınca kaleme alınan, MayisAlizade tarafınca Türkçeye çevrilen bir çocuk kıssasıdır. Kıssa genel olarak dünyayı keşfetmek isteyen küçük bir kara balığın başından geçenleri söylemektedir. Küçük Kara Balık, sürüsüyle birlikte dere kenarında yaşayan, binlerce yumurtanın ortasından hayatta kalan tek yavru olan, keşfetmeye ve sorgulamaya istekli bir karakter olarak betimlenmektedir. Öykünün başlangıcında Küçük Kara Balık’tan kimselerle konuşmayan, hiç bir arkadaşıyla oyun oynamayan, gün uzunluğu annesinin peşinde dolaşan bir balık olarak bahsedilmektedir. Lakin bir sabah Küçük Kara Balık annesini uyandırıp bulunduğu yerden ayrılmak istediğini annesine lisana getirir. Annesi bu durumdan hoşlanmaz ve yavrusuna karşı çıkar. Öteki yandan Küçük Kara Balık fikrinde ısrar eder ve derenin aktığını, bu derenin nihayetinde öbür yerlere vardığını, kendisinin de bu öbür yerleri keşfetmek istediğini söyler. Annesinin ve sürünün geri kalanının karşı çıkmalarına karşın Küçük Kara Balık dere yatağından ayrılır ve okyanuslara ulaşma hayaliyle yola çıkar (Behrengi, 2016). Bu seyahat esnasında sırasıyla balık sürüleriyle, kurbağalarla, kertenkeleyle, yengeçle, Ay Dede ile, pelikan ve balıkçıl ile yaşadığı tecrübeler (Behrengi, 2016); hayatta kalma gayreti ve birey olma güdüsü, çocukların ve yetişkinlerin anlayabileceği biçimde anlatılmaktadır.
Mahler’in kuramında ayrışma-bireyleşme devrinin en kıymetli belirleyicilerinden birinin annenin çocukla olan bağlantısı ve annenin karakteri olduğu öngörülmektedir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003; Bergman ve Harpaz-Rotem, 2004). Çocuk ile anne içinde oluşan birinci bağlantının, daha sonrasında çocuğun bağlanma usulünü belirlediği ve bağlanma biçiminin da ilerleyen yaşlarda oluşabilecek patolojilerden sorumlu olduğu söylenmektedir (Topcu, 2016; Tüzün ve Sayar, 2006).Ayrıca annenin yaşadığı endişe, korku ve agresyon; çocuğun gelişimsel süreci için risk faktörü oluşturmaktadır (Dunbar, 2008).Bu niçinle Küçük Kara Balık’ın annesinin özelliklerine bakıldığında; annenin öteki bir çocuğu olmadığı için, çocuğuna karşı fazlaca büyük bir sevgi beslediği söylenmektedir (Behrengi, 2016). Annenin, yavrusunu hiç bir vakit yanından ayırmak istemediği fakat bununla birlikte narsistik özelliklerinin de olduğu gözlemlenmektedir. Annenin narsistik özellikleri; kendi ayrılma korkusunu Küçük Kara Balık’ın üzerinde göstererek onun bireyleşme eforuna daima ket vurmasından, vakit zaman tehdit ile vakit zaman acındırma ile gitmesini engellemeye çalışmasından anlaşılmaktadır.Narsistik özellik gösteren annelerin çocuklarını kendi modülleri üzere gördükleri, bu niçinle kendi dehşetlerini karşıya yansıttıkları söylenmektedir (Furman, 1996). Başka taraftan, annenin yavrusuna vereceği öz bakımı vakit zaman aksattığı da gözlemlenmektedir. Bu, kitapta Küçük Kara Balık annesinden uyanmasını istediğinde annenin: “Ne hoş uyuyordum. Uyanmamı bekleyemez miydin?” (Behrengi, 2016) diyerek yanıt vermesinden çıkarılabilmektedir.
Normal otistik evre, ayrışma-bireyleşme devrinin birinci öncülüdür ve bu periyot yenidoğanın birinci ayını kapsamaktadır. bu vakitte yenidoğan, homeostazı sağlamakta, fizyolojik büyümeyi kolaylaştırmak için anne karnındaki periyotla çok büyük benzerlikler göstermektedir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003). Doğum ile birlikte anne ile bebeğin dokuz aylık beraberlikleri sona ermekte ve yeni etrafa adapte olmanın bebek için epey daha sıkıntı olabileceği varsayım edilmektedir (Atasoy, Ertürk ve Şener, 1996). Yenidoğanın otistik evredeki nazaranvi; yeni etrafa bedensel, ruhsal ve fizyolojik sistemler aracılığıyla adaptasyonun sağlanmasıdır (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Ayrışma-bireyleşme devrinin ikinci öncülü olan ortakyaşamsal evrede, bebeğin anne bakımının sağladığı doyumlar sonucunda, ihtiyacı doyuran objenin belirli belgisiz farkına vardığı düşünülmektedir. Bebeğin kendisini ve annesini yekten bir birey olarak düşündüğü var iseyılmaktadır. Mahler bu evreye ortakyaşam ismini bebek çabucak hemen “ben” ile “ben olmayan” farkındalığına sahip olmadığı için vermektedir. bu vakitte bebeğin gelecek yaşantısındaki bağlarının temelini oluşturduğu gözlemlenmektedir. Yetişkinlerin basitçe algıladığı fakat bebeğin dış dünyadan geldiğini kolaylıkla anlamlandıramadığı uyaranlara karşı yatırımının artmaya başladığı bu vakitte anlaşılmaktadır. Özetle, olağan otizm evre nesnesiz; olağan ortakyaşamsal evre obje öncesi farklılaşmamışlığın birinci iki basamağını oluşturmakta ve bu iki evre ayrılma-bireyleşme devrinin öncül evreleri olarak belirtilmektedir. (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Ayrışma-bireyleşme devri 6-36 aylar ortası görülmektedir. farklılaşma, alıştırma,bir daha yakınlaşma ve Bireyliğin Pekişmesi ve Coşkusal Obje Sürekliliğinin Başlangıcı olmak üzere dört altevreden oluşmaktadır. Farklılaşma evresinde bebeğin içsel hazzı devam ederken bakımveren ile kurduğu bağlantının getirdiği hazzın da artmaya başladığı ve bu kozmosun son periyotlarında yumurtadan çıkışın gerçekleştiği gözlemlenmektedir. Yumurtadan çıkışta, içe yönelmiş olan dikkatin büsbütün uyanıklığın ve anneyle bağlantının artması ile dışa yöneldiği ve nazarance arttığı görülmektedir. Altıncı ve yedinci aylarda bebeğin anneyi duyu organlarıyla keşfetmeye başladığı söylenmektedir. Bebek, annenin yokluğuyla baş edebilmek için kendi mizacına uygun tahlil yolları üretmeye başlamaktadır. Bebek dokunarak ve gorerek kesimden bütüne gittiği için annenin yokluğunda geçiş objeleri kullanmaktadır. Bu periyodun sonlarına hakikat bebek annenin vücuduna, sesine, görünüşüne, hissine ilişkin tınıları fark etmektedir. Anneyi, canlı yahut cansız varlıklardan ayırt edebilmektedir. Bebekte, annenin farkındalığının artması ve anne ile anne olmayanın ayrımına varması ile birlikte yabancı kaygısı gelişmektedir. Yabancı tasası; dehşet, keşfetme hevesi ve merak ögelerinden oluşmaktadır (Mahler, Pine ve Bergman, 2003). Bu tasanın azlığı yahut oldukcaluğunun, ileride yaşanabilecek patoloji ihtimalini artırdığı söylenmektedir (Ainsworth, 1979). tıpkı vakitte yabancı korkusunun evrimsel bir açıklamasının bulunduğu ve yalnızca insanoğlu için değil başka canlılar için de geçerli olduğu düşünülmektedir (Ainsworth ve Bell, 1970).
Ortakyaşamsal evreyi uygun geçiren bebekte merak olgusu endişe hissini bastırırken, bu evreyi uygun geçirmeyen bebeklerde dehşet duygusu merak olgusunu bastırmakta ve yabancı tepkisi oluşmasına niye olmaktadır. Vaktindilk evvel yahut gecikmiş farklılaşma evresi bebeklerde değişik sonuçlara yol açmaktadır. Şayet anne bebeğe çift değerlilikte davranıyorsa, bebek farklılaşma evresini fazlaca erken geçirmektedir. Şayet narsistik özellikler gösteren bir anne ise bebeğin ortakyaşamsal evresinin uzamasına ve ileride yabancı korkusunun artmasına niye olmaktadır. Çok müdahaleci ve boğucu bir annenin bebeği ise farklılaşma evresine olduğundan fazlaca daha erken başlamaktadır (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Onuncu ve on yedinci aylar ortasını ayrışma-bireyleşme periyodunun ikinci altevresi olan alıştırmaaltevresi oluşturmaktadır. Alıştırma altevresi, ilk alıştırma dönemi ve asıl alıştırma periyodu olmak üzere ikiye ayrılmaktadır: Birinci alıştırma periyodunun temel özelliği anne haricindeki etrafa ilgi ve alakanın bakılırsace olarak artmasına karşın anneye olan yatırımın öncelik taşımasıdır. Bebekle annenin ortakyaşamsal periyotta kurduğu alaka bu periyodun nasıl ilerleyeceğini belirlemektedir. Anneyle kâfi yakınlığı kuramamış ve anniçin yakınlık bekleyen çocukların bütün gücünü anniçin gelecek ilgiye verdikleri için dış dünyadan haz alamadıkları, bu niçinle alıştırma evresine geç girdikleri gözlemlenmektedir. Çocuk ile anne içindeki bağlantının azlığının ya da fazlacaluğunun, çocuğun ayrılma konusunda isteksizliğini ve iç çatışma yaşama mümkünlüğünü artırdığı düşünülmektedir. Bu durum, dış dünyadan alınan hazzın azalmasına niye olabileceği üzere çocuğun anne haricindeki dünyanın farkına varması da dış dünyaya yöneliminin artmasını sağlayabilmektedir. bir daha de çocuğun merkez üssünü anneye odaklayarak her keresinde coşkusal yakıt ikmali için anneye yöneldiği gözlemlenmektedir. Birinci alıştırma devrinin sonuna yanlışsız anneye olan ilgi neredeyse yok olacak derecede azalmakta ve bütün ilgi ve coşku dış dünyaya yönelmektedir ve bu yönelim dünya ile yaşanılan aşk olarak adlandırılmaktadır(Mahler, Pine ve Bergman, 2003). Bu evrede yaşanan gelişmenin bir kararı olarak, anneye yapılan yatırımın neredeyse büsbütün dış dünyaya yönlendirildiği anlaşılabilmektedir.
Asıl alıştırma devri, çocuğun dikine devinim hareketlerindeki yeterliliğin artmasıyla birlikte dış dünyaya âşık olma durumu olarak tanımlanmaktadır. Bebeğin anneye yatırımı her ne kadar azalsa da anneye olan coşkusal ihtiyacı devam etmektedir. Bu ikircikli durumun bebekte yutulma korkusu yaratabileceği düşünülmekte ve bu durum bununla birlikte anniçin kaçarak yürüme ve bunun zıt davranışı olan gölge üzere izleme davranışlarının ortaya çıkmasına niye olmaktadır.Mahler, yutulma korkusunu çocuğun annesinin bireyleşmesini engellemesi niyetinden kaynaklı oluşan kaygı olarak tanımlamıştır. Bu davranışlar üçüncü altevrede daha ağır olarak gözlemlenmekle birlikte, davranış başlangıcı ikinci altevrede gerçekleşebilmektedir. Şayet bebeğe teşvik yahut cesaretlendirme gösterilmezse gaye, bebeğe korkutucu gelmekte ve bu süreç bebeğe haz vermemektedir. Bilhassa, annelerin psikopatoloji gösterdiği durumlarda her yeni maksadın telaşla dolu olduğu görülmektedir. Bebek, anniçin uzaklaşamamaktadır (Mahler, Pine ve Bergman, 2003). Bu durumdan bebeğin hem gidecek cüretinin birebir vakitte gideceği bir yerin olmadığı çıkarılabilmektedir.
Hikayenin başında, Küçük Kara Balık’ın gün uzunluğu annesinin peşinde olduğu, annesi nereye giderse onu takip ettiği belirtilmiştir (Behrengi, 2016). Buradan Küçük Kara Balık’ın ikinci altevrede olduğu, Mahler’in gölge üzere izleme örüntüsünü gösterdiği söylenebilmektedir.
Hikayede, Küçük Kara Balık salyangoz ile arkadaşlık kurması kararında annesinin ve sürüde yaşayan öbür balıkların karşı çıkmalarına, kızmalarına, tehdit etmelerine karşın dereden ayrılıp okyanuslara ulaşmayı hayal etmeye başlar. Sürü ile bu mevzu hakkında yaptığı tartışma kararında sürüdekiler Küçük Kara Balık’ı öldürmek isterler ve Küçük Kara Balık annesinin yalvarmalarına karşın sürüden ayrılmaya karar verir. Yakın arkadaşları ırmağın sonuna kadar Küçük Kara Balık’a eşlik ederken Küçük Kara Balık; annesini, arkadaşlarını, mevtini isteyen sürüdeki balıkları ve dereyi gerisinde bırakarak dereden ayrılır (Behrengi, 2016).Küçük Kara Balık’ın annenin binlerce yumurtasından canlı kalan tek balık olması annenin bütün sevgisinin ve bütün ilgisinin onun üzerine odaklandığı ve bunun Küçük Kara Balık üzerinde yutulma korkusu oluşturduğu anlaşılmaktadır. Küçük Kara Balık’ın dereden ayrılmak istemesinin ise anneyle kurduğu birinci bağda oluşan yutulma endişesinin öteki obje ve durumlara aktarılarak yenidenlanan bir olgu olduğu çıkarılabilmektedir. Annenin Küçük Kara Balık’ın gitmesini istememesinin niçinlerinden biri de toplumsal baskıya ahenk sağlama uğraşından kaynaklı olabileceği de göz gerisi edilmemelidir.
Küçük Kara Balık dereden göle geçişi sağlayan çağlayanın kenarında durur, düşünür, geri dönmek ister lakin endişeyi yenmesi gerektiğini anlayıp kendini çağlayanın sularına bırakır (Behrengi, 2016). Bu durumun yutulma endişesiyle birlikte anne dayanağının eksikliği niçiniyle ortaya çıkan uzaklaşma uğraşlarından kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Küçük Kara Balık’ın Mahler’in teorisinde belirtilen anniçin kâfi takviye alamayan çocukların, yutulma derdi ile birlikte anniçin uzaklaşma eforu ile anneye duyulan hasretin yarattığı ikircikli durumu yaşadığı düşünülmektedir.
Hikayenin devamında, Küçük Kara Balık göle birinci vardığında kurbağa yavrularıyla karşılaşır. Kurbağa yavruları daha büyümemiş kocabaş halindedirler. Kocabaşlar, kendilerine benzemediği için Küçük Kara Balık ile dalga geçerler, kendilerinin o gölün en kıymetli canlıları olduklarını söyleyip Küçük Kara Balık’a kılıksız derler. Bunun üzerine Küçük Kara Balık onlara sonlanarak onların görgüsüz olduğunu söyleyip isimlerinin de epey tuhaf olduğunu belirtir (Behrengi, 2016). Küçük Kara Balık’ın karşılaştığı kurbağa sürüsüne birkaç olumsuz kelamın daha sonrasında abartılı bir öfke patlaması göstermesi ve bu olayın dereden ayrılmasının daha sonrasındasında gerçekleşmiş olması, onun annesi ile ayrılmasını içselleştiremediği ve bu durumun kararınun Mahler’in bahsetmiş olduğu biçimde öfke ve dert olarak dışarı vurması olduğu söylenebilmektedir. Buna örnek olarak kocabaşlara, görgüsüz, kendini beğenmiş, burnu havada deyip onların isimleriyle dalga geçmesi gösterilebilmektedir.
Kocabaşların Küçük Kara Balık ile dalga geçmeye devam etmesiyle Küçük Kara Balık kocabaşların anneleri ile görüşmek ister. Kocabaşların annesi Küçük Kara Balık’a yavrularını aşağıladığını, kendisini epeyce büyük gördüğünü, hiç bir vakit istediği yere gidemeyeceğini lakin yavrularının büyüyünce yeşilliklerde gezebileceklerini söyler. Küçük Kara Balık bunun üzerine “Eğer 100 değil 1000 sefer sudan yeşilliklere çıksanız da bir daha bilgisizsiniz” der ve kurbağanın üzerine atlamasına müsaade vermeden orayı terk eder (Behrengi, 2016).
Mahler’in birinci altevrede bahsetmiş olduğu geçiş objesine Küçük Kara Balık’ın anniçin ayrıldıktan daha sonra muhtaçlık duyduğu ve bu muhtaçlığı ikinci altevrede gösterdiği gözlemlenmiştir. Öyküde, Küçük Kara Balık’ın kocabaşlarla değil de onların anneleriyle bağlantı kurmak istemesinden, kocabaşların annesinin Küçük Kara Balık’ın annesinin yerine kullandığı bir geçiş objesi olduğu çıkarılabilmektedir. Küçük Kara Balık’ın kocabaşların annesiyle olan münasebetinde öfke nöbetlerini devam ettirdiği ve temelde annesinin kendisiyle birlikte gelmemesi ve kendisine takviye olmamasının yarattığı bu duyguyu kocabaşların annesine yansıtarak öfkesini dışa attığı gözlemlenebilmektedir.
Yoluna devam eden Küçük Kara Balık kurbağa yemeye çalışan bir yengeçle karşılaşır. Küçük Kara Balık yengeci hem merak eder birebir vakitte ondan korkar. Yengecin onu görmesiyle birlikte korktuğunun anlaşılmaması için yengece selam verir. Yengeç, Küçük Kara Balık’ın fazlaca kibar olduğunu söyleyip yanına yaklaşmasını ister. Küçük Kara Balık kurbağa üzere yengecin de kendisini yiyebileceğini düşündüğü için yanına gitmek istemeyip ona dünyayı dolaşmak istediğini söyler. Yengeç ise ona yanına gelmeyecek kadar ödlek olduğunu söyler. Yengecin yan yan kendisine yaklaştığını fark eden Küçük Kara Balık, onun yürümesiyle dalga geçer ve yengecin kurbağaya benzediğini ve kendini beğenmiş olduğunu söyleyerek oradan ayrılır (Behrengi, 2016).
Hikayede, Küçük Kara Balık’ın gölde yengeçle karşılaştığında yengecin kendisini yanına çağırma talepleri karşısında olumsuz karşılıklar verip, yengecin de kendisini kurbağaya yaptığı üzere öldüreceğini düşünüp yengece yaklaşmaması, geçmişte var olan yutulma endişesinin devam ettiğini göstermektedir. Bu durum, Mahler’in teorisinde yer alan yutulma endişesinin ileriki vakit içindera kadar besbelli olmayan aralıklarla yenidenlanabileceği niyetiyle örtüşmektedir. Ayrıyeten Küçük Kara Balık’ın bu davranışı, kendisini muhafazayı öğrendiğinin ve önsezi üzere yetenekleri geliştirmeye bağladığının göstergesi olabilmektedir. Öte yandan, önyargının insanlarda annenin kısıtlayıcı tavırlarından dolayı anneye karşı öfkenin anne haricinde birine yönlendirmesinden kaynaklanabileceği söylenmektedir (Parens, 1979). Küçük Kara Balık’ın yengece olan önyargısının, annesinin daha öncesindeki kısıtlayıcı halinden olabileceği düşünülebilmektedir.
Normalde birinci altevrede yaşanan yabancı telaşı ve yabancı reaksiyonunun kıssa karakterinde ikinci altevre sonlarına yanlışsız yaşandığı; yengece hiç bir suretle yaklaşmamasından, yengecin bütün yaklaşma taleplerine olumsuz karşılık vermesinden ve daha sonrasında da derdin yarattığı kanıyı öfke olarak dışarıya yansıtmasından ve yengeci aşağılamasından çıkarılabilmektedir. Spitz’e (1965) göre farklılaşma altevresinde gerçekleşen yabancı telaşı, bebeğin hissettiği birinci önyargıdır ve bunu geçiş objesi olarak kullanmadığı canlılar için uygulamaktadır.
Üçüncü altevre olan bir daha yakınlaşma evresinde çocuk, bilişsel yeteneklerinin gelişmesini ve coşkusal omurdaki farklılaşmayı özerk kişilik kavramı altında göstermektedir. Bu periyotla birlikte çocuk başka bir birey olmanın birinci etabını gerçekleştirmektedir. Anne ile fizikî olarak başka oluşun farkına varılması ile birlikte, bundan evvelki periyotta gözlemlenen annenin farkına varmama durumunda azalmalar ortaya çıkmakta ve çocukta ayrılma kaygısıartış göstermektedir. Başlangıçta yaşanan ayrılma korkusunun obje yitimi dehşetinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Çocuk, anniçin başka olma farkındalığı kazandıkça, annenin nerede olduğuyla ilgili niyetleri artmakta ve bu artış çocuğun her bir marifet ve tecrübesini anne ile paylaşma ihtiyacına dönüşmektedir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Çocuk, güç yatırımını kendilik temsiline yapmakta ve bunun oluşmasını sağlayan olgunun annenin çocuğa duyduğu sevgi olduğu görülmektedir. bu vakitte, her çocukta farklı olmakla birlikte ayrılma yansıları görülmektedir. Yürümeye başladıktan daha sonra çocukta iki temel davranış örüntüsü gözlemlenmektedir: Çocuk, anneyi gölge üzere izlerken hem de ondan kaçma davranışı sergilemektedir. Bu ikilemin, çocuğun anne tarafınca yutulma dehşetiyle, anne ile tekrar birleşme dileğinin çatışmasından kaynaklandığı düşünülmektedir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Alıştırma evresinde dünya ile yaşanılan aşkın, üçüncü evrede her şeyle kendisinin başa çıkması gerektiğini anlamaya dönüştüğü gözlemlenmektedir. Dünyanın esasen çocuğun istekleri çerçevesinde hareket etmediğinin fark edilmesi, yardım ihtiyacı hisseden ve bunları seslendiren fakat elde etme yetisine sahip olmayan çocuğun çaresizliği çocuğu bu anlayışa yöneltmektedir. Bu hislerle baş etmeye çalışan çocuğun, hayatının her istikametini annesiyle paylaşmak istediği düşünülmektedir. Her ne kadar anneye olan ruhsal ihtiyacın arttığı görülse de çocuğun başka oluşun farkındalığını gitgide kazanmakta olduğu ve anniçin uzaklaşma davranışına karşı direnç gösterdiği düşünülmektedir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Çocukta gölge üzere izleme davranışı ve ayrılma korkusunun obje sürekliliği teriminin kazanılmasıyla birlikte son bulduğu görülmektedir. bundan evvelki devirde merkez üssü pozisyonunda olan anne artık keşiflerin paylaşılmak istenildiği kişi olmaktadır. Bu periyodun coşkusal yatırımının keşiflerin ve hazların anne ile paylaşma isteği olduğu düşünülmektedir. tıpkı vakitte çocuğun annenin istekleriyle kendi isteklerinin her vakit tıpkı olmadığının farkına varmaya başladığı görülmektedir. Bu farkına varışın çocuğun bundan evvelki evrede hissettiği büyüklük ve tüm kuvvetlilük hislerini sarsıntıya uğrattığı düşünülmektedir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Annenin çocuğa ilgisi azaldıkça çocuğun yürüme ve keşfe duyduğu ilginin azaldığı görülmektedir. Çocuk giderek annenin yokluğunun farkına varmaya başlamaktadır, beraberinde kendi uğraşlarına hayli daha fazla odaklanabilmekte ve anneyi görüp gelmenin çocuk için kâfi olduğu düşünülmektedir. Bu cihanın sonlarına gerçek annenin yokluğu ile baş etmek için anne ikamesi objeler bulduğu ve sembolik oyunlar ile annenin yokluğunu bastırmaya çalıştığı gözlemlenmektedir. bu vakitte çocukta öfke krizleri ve şuurlu olarak yabancıdan uzaklaşma davranışı ortaya çıkmaktadır. Daha evvelki altevrelerde yaşanan sıkıntıların bu altevrede külfet yaşanmasına niye olduğu düşünülmektedir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003). Anne ile olan bağlantı ne kadar güzelse anniçin çocuğa gelen teşvik ve övgü davranışlarının o kadar fazla olduğu, çocuğun çevreyi keşfinin arttığı ve çocuğun anneye verdiğini düşündüğü hazzın bakılırsace çoğaldığı düşünülmektedir.
18 ve 20. aylarda çocuklarda bir daha yakınlaşma krizi görülmektedir. Çocuğun kişiselleşmek için anniçin kurtulmaya çalışırken, isteklerini yerine getiren anneye karşı istemsiz bir yakınlaşma dileği duyduğu görülmektedir. Mahler bu davranış örüntüsüne çift eğilimlilik ismini vermektedir. Bu devrin tipik davranışının kararsızlık olduğu söylenmektedir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003). Bu kararsızlık, çocuğun birey olması ve bununla birlikte anneye gereksinim duyması tarafındaki çift eğilimliliğine bağlanabilmektedir.
Üçünücüaltevrede ayrıyeten, Piaget’innesne kalıcılığı kavramı çocuklarda oluşmaya başlamaktadır (Mahler, Pine ve Bergman, 2003). Obje kalıcılığı, objelerin görünmeme durumu bulunmasına karşın varlıklarına devam ettiğine dair kazanılan biliş olarak tanımlanmaktadır (Piaget, 2000). Bu yeti annenin yokluğunda gelişen tasayı kimi vakit bastırabilecek kadar kuvvetli kimi vakit de yetersiz kalacak kadar etkisizdir. Annenin yokluğunda, annenin yerine ortakyaşamsal annenin ikamesi olan bir kişi yahut obje konulmaktadır. tıpkı vakitte obje bölünmesi başlamakta; anne, düzgün ve makus anne olarak bölünmektedir. Yeterli anne, hem çocuğun öfkesinden birebir vakitte makûs anniçin korunmaya çalışmaktadır. Obje bölünmesi, evvelki altevrelerde anne ile sorun yaşayan çocuklarda daha sık ve daha şiddetli görülmektedir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003). Özetle, bu vakitte çocuklar ortakyaşamsal devir, farklılaşma ve alıştırma altevrelerinin de getirdiği kişisel farklılıklar ile birlikte, birey olmanın keşfi ile anne ile bir olmamanın hüznünü bir ortada yaşamakta, anneyi yitirmekten korktuğu kadar anne tarafınca yutulmaktan da korkmakta, beden farklılıklarının farkına varmakta ve eksik gördüğü şeyleri karşıya yansıtmaktadır. Uygun ve berbat olarak böldüğü objeyi ikircikli bakış açısıyla anlamlandırmaya devam etmektedir.
Hikâyede gölde ilerlemeye devam eden Küçük Kara Balık kertenkeleyle karşılaşır, kendisini tanır, onun bilgili ve fikirli biri olduğunu söyler. Kertenkeleye dünyayı dolaşmak istediğini, onu korkutmaya çalıştıklarını, pelikan, bıçkıcı balığı ve karabatağın kendisini öldürmek isteyebileceğini duyduğunu ve kendisinden bilgi edinmek istediğini söyler. Kertenkele, Küçük Kara Balık’ın yanlış bildiği şeyleri düzeltir, dikkatli olması gerektiğini söyler ve kendisini müdafaası için ona bir bıçak verir. Bıçak ile pelikanın kepçesini yarıp çıkabileceğini ve kendini mevtten kurtarabileceğini söyler. Küçük Kara Balık kertenkeleye teşekkür eder ve kertenkelenin epeyce güzel kalpli olduğunu söyler. Kertenkeleye daha evvel o yoldan balık geçip geçmediğini sorar. Küçük Kara Balık’a sorularının karşılıklarını verdikten daha sonra kertenkele çocuklarının uyandığını söyleyerek Küçük Kara Balık’ın yanından ayrılır (Behrengi, 2016).
Küçük Kara Balık, yengeçle müsabakasının ardından kertenkele ile karşılaşmaktadır. Bu müsabakada Küçük Kara Balık annesini aslına bakarsanız öykünün başında geride bırakıp seyahate çıktığı için kertenkeleyi bir anne ikamesi olarak kullandığı söylenebilmektedir. Küçük Kara Balık, kertenkeleyle karşılaştığında daha evvel karşılaştığı karakterlere zıt olarak kertenkeleye olumlu yaklaştığı, ona sorduğu sorularla onun yeterli istikametlerini ortaya çıkarmaya çalıştığı, övgüleri ve yüceltme eforu Mahler’in teorisinde bahsedilen “iyi/kötü anne” bölünmesine ve “iyi anne”yi “kötü anne”den müdafaaya çalışmasına (Mahler, Pine ve Bergman, 2003) benzetilebilmektedir. Kertenkeleyi ikame nesnesi olarak algılamasının ve onu “saf iyilik” olarak anlamlandırmasının bir sebebi de Küçük Kara Balık’ın yutulma korkusu yaşamamış olabileceği düşünülmektedir. Kertenkele Küçük Kara Balık’ın kişiliğine ve davranışlarına hiç bir müdahalede bulunmadığı için Küçük Kara Balık’ta rastgele bir yutulma korkusu yaratmamakta, Küçük Kara Balık’ın davranışlarına ve gelecekte yaşayabileceği tehlikelere karşı ihtar niteliğindeki öğütleri ve tedbir alabilmesi için hançer vermesi kertenkeleye karşı öfkesini yok denecek kadar azaltarak ona karşı olan hürmetini yükseltmekte olduğu söylenebilir. Kertenkelenin de bir anne olması Küçük Kara Balık’ta bu his ve kanıya sebep olabileceği, kertenkeleyi bu yüzden ikame objesi olarak epeyce çabuk kabullendiği düşünülebilir. Ayrıyeten kertenkeleye başka balıkları sorması, Küçük Kara Balık’ın kendi çeşidini öbür tiplerden ayrıştırmaya başladığı izlenimini vermektedir.
Hikayede Küçük Kara Balık kertenkele ile ayrıldıktan daha sonra, hem korkar tıpkı vakitte artık eski minik kara balık olmadığını düşünerek bundan memnunluk duyar. Her geçtiği yerle birlikte bilgisinin arttığını ve dünyayı anlamlandırmasının kolaylaştığını düşünür. Küçük Kara Balık, yolunun üzerinde sempatik bir ceylan görür. Ceylan rahat görünmez, dehşetle etrafına bakınır ve susamasına karşın su içmez biçimdedir. Küçük Kara Balık ceylana niye bu biçimde telaşlı olduğunu sorduğunda ceylan kendisine avcının birinden kaçmaya çalıştığını, vurulduğunu ve su içip kaçacağını söyler. Küçük Kara Balık ceylana epey üzülmesine karşın yoluna devam eder (Behrengi, 2016).
bir daha yakınlaşma evresinde görülmekte olan anneye bir daha yönelim isteği ve keşfedilen hoşlukları anne ile paylaşma ihtiyacı Küçük Kara Balık’ta anne ile uzak kalınması ötürüsıyla geri dönme isteği ve endişeyle görülmektedir. Bu dehşetin kertenkelenin anlattıklarının bir kararı olabileceği de göz gerisi edilmemelidir. Ayrıyeten Küçük Kara Balık’ın yaralı ceylanı görüp üzüldükten daha sonra yoluna devam etmesi “amaca yönelik” davranışları geliştirmekte olduğunu ve bu davranışların dördüncü altevreye geçiş sinyali olarak kabul edilebilir. Ayrıyeten, Küçük Kara Balık’ın kendi farklılaşmasından duyduğu memnunluk da kişiselleşme işareti olarak kabul edilebilir. Küçük Kara Balık’ın ceylana karşı bir empati besleyip bunu kendi hisleri ile karıştırmaması kendisinde özerk kişiliğin oluştuğunun belirtisi olarak gösterilebilmektedir. tıpkı vakitte, Küçük Kara Balık’ta daha evvelde görülen yabancı derdinin ceylanla karşılaştığında görünmediği anlaşılmaktadır.
Yolun devamında Küçük Kara Balık bir balık sürüsüyle karşılaşır. Onlarla konuşarak uzaklardan geldiğini, derenin sonunda okyanusa ulaşmaya çalıştığını söyler. Balık sürüsünden bir balık; bulunduğu yerin artık ırmak olduğunu, ırmağın devamında pelikan olabileceğini, onun kepçesinden korkmadan yoluna devam edip edemeyeceğini sorar. Küçük Kara Balık pelikandan korkmadığını söyleyince öteki balıklar ona hayranlık gösterirler ve onu kahraman ilan ederler. Kimi balıklar onunla gelmek istediklerini ancak pelikandan korktuklarını bunun için onunla gelemeyeceklerini belirler (Behrengi, 2016).
Anne ikamesi yerine koyduğu kertenkelenin Küçük Kara Balık’a verdiği takviye ve teşvik, bundan daha sonra Küçük Kara Balık’ın pelikan korkusunu azalttığı, başka balıklarla bağlantısını arttırdığı ve bunun kararında Küçük Kara Balık’ın keşfe olan hazzında nispi olarak artış olduğu söylenebilmektedir. Ayrıyeten Küçük Kara Balık’ın korkusuz davranışlarının arkadaşları tarafınca onaylanıp, takdir edilerek ödüllendirilmesi ötürüsıyla pekiştirilip, bundan daha sonra korkusuzca hareket etme mümkünlüğünün artacağı alt fikri de göz arkası edilmemelidir. Yapılan çalışmalar takdir edilen davranışın ileride yeniden edilme mümkünlüğünün takdir edilmeyen davranışlara bakılırsa daha fazla olduğunu göstermektedir (McAllister, Stachowiak, Baer ve Conderman, 1969).
Hikayede Küçük Kara Balık yoluna devam eder ve bir karanlık kayanın tabanında uykuya dalar. Gece uyandığında doruğunda Ay Dede’yi görür. Küçük Kara Balık, Ay Dede ile muhabbet etmeye başlar. Küçük Kara Balık, Ay Dede’yi görür görmez epey sevinir, annesiyle birlikteken de Ay’ı epey sevdiğini düşünür. Daima Ay Dede ile konuşmak istemesine karşın annesinin buna müsaade vermediğini hatırlar. Lakin artık Küçük Kara Balık büyümüştür ve annesi yanında yoktur, gidip Ay Dede ile konuşma sonucu alır. Ay Dede’ye dünyayı tanımak istediğini söyleyince Ay Dede dünyanın hayli büyük olduğunu, Küçük Kara Balık’ın tek başına olduğunu ve tehlikelerle karşı karşıya gelebileceğini söyleyip onlardan korkup korkmadığını sorar. Bunun üzerine Küçük Kara Balık korktuğunu lakin bir daha de yoluna devam etmek istediğini belirtir. Konuşmanın sonunda Ay Dede bulutların onun önünü kapatacağını söyler ve yok olur. Küçük Kara Balık sonrasındasındasında da Ay Dede’yi yine bakılırsabileceğinin verdiği itimatla uyumaya devam eder (Behrengi, 2016).
Mahler’in üçüncü altevrede bahsetmiş olduğu çift eğilimlilik kavramı, öyküde Küçük Kara Balık’ın Ay Dede ile içindeki münasebetinden anlaşılabilmektedir. Ay Dede’nin Küçük Kara Balık’a hem annesini hatırlatması tıpkı vakitte annesinin müsaade vermeyeceği davranışları yapmasına güdülemesi çift eğilimli davranışa örnek olarak gösterilebilmektedir. Ay Dede’nin, Küçük Kara Balık gözünde kendisini yutmaya çalışmayan bir anne ikamesi olabileceği, Ay Dede’ye söylemiş olduği korkup lakin bir daha de her yeri görmek isteme davranışını sergilemek istemesinin de bir çift eğilimlilik örneği oluşturduğu çıkarılabilmektedir. Ay Dede ile konuşmak istemesi, onu hayli sevdiğini lisana getirmesi, onun kanılarına hürmet duyması Ay Dede’nin anne ikamesi olarak nitelendirilmesine örnek olarak gösterilebilmektedir. Bunun yanında, Ay Dede’nin bulutların gerisine geçtiğinde yok olmadığının şuurunda olması Küçük Kara Balık’ın, Piaget’in terimi olan obje kalıcılığını geliştirmeye başladığının göstergesi olarak adlandırılabilmekte ve bu dördüncü altevreye geçmeye hazır olduğunun bir işareti olduğu düşünülebilmektedir. Başka yandan, daha evvel anne ikamesi yerine koyduğu yengeç ile birlikte “maskülen” olarak bilinen Ay Dede’den aldığı toplumsal dayanağın Küçük Kara Balık’ın bireyleşmesini kolaylaştırdığı ve obje sürekliliğini desteklediği bu sayede pelikana olan endişesinin azaldığı düşünülebilmektedir.
Ayrışma-bireyleşme periyodunun dördüncü ve son evresi bireyliğin pekişmesi ve coşkusal obje sürekliliğinin başlangıcı olmaktadır. Bu altevrede, çocukların gerçekleştirmesi gereken iki olgudan birincisi, bireyliğe ulaşmak; ikincisi ise dereceli olarak obje sürekliliğine ulaşmak olduğu söylenmektedir. Bu altevrede, çocuk sahip olduğu yeterli ve makûs istikametleri bir ortada toplayıp biricik özellikleriyle, etraftan model alınan özellikleri birleştirerek kendi ferdî kimliğini oluşturmaktadır (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Çocuğun, bu son altevrede -üçüncü yıl- anniçin başka olmanın verdiği tasayı bastırmayı, obje sürekliliğini, âlâ ve makûs objeyi birleştirip bütünsel bir temsil oluşturmayı, kendine ve karşısındakine inanç duymayı pekiştirmekte ve öğrenmekte olduğu belirtilmiştir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Mahler’in obje sürekliliği kavramı, Piaget’in obje kalıcılığı kavramını kapsamaktadır. Çocukta obje sürekliliğinin oluşabilmesi için ön şart obje kalıcılığının oluşmasıdır (Mahler, Pine ve Bergman, 2003). Piaget’in obje kalıcılığı kavramı, anne ortamda olmasa da anne imgesinin varlığının devam ettiğinin algılanması ile başlamaktadır (Baillargeon, 1986). Mahler’e bakılırsa, çocuk obje kalıcılığı geliştirdikten daha sonra iyi anne ve kötü anne temsillerini bir potada eritmektedir. Çocuğun tek bir anne temsili oluşturması obje sürekliliği ismi verilmektedir. Anne ile çocuk içinde bağın yeterliliğini yahut kötülüğünü ortaya çıkaran bir durum da obje sürekliliğiyle alakalı olmaktadır (Mahler, Pine ve Bergman, 2003). Bell’e (1970) bakılırsa, çocukların obje kalıcılığı kişi kalıcılığından evvel oluşuyorsa anne ile çocuk içindeki ilginin yeterli olduğu; tam aykırısı durumlarda ise ortadaki alakanın uyumlu olmadığı çıkarılabilmektedir. Buradan kişi kalıcılığı geliştirilirken hislerin daha fazla ağır olduğunu ve olumlu hislerin obje kalıcılığı geliştirirken bireylere yardımcı olduğu, olumsuz hislerin ise obje kalıcılığı geliştirilirken olumsuz tesirlere niye olduğu çıkarılabilmektedir.
Mahler’e göre obje sürekliliği kavramı süreğen bir kavramdır ve kültürden kültüre değişiklik göstermektedir. Dördüncü altevrenin sonlarına gerçek çocuklar sözel olarak kendilerini nazarance olarak epey daha rahat tabir edebildikleri, obje sürekliliğini sağlayabildikleri, bundan evvelki altevrelere kıyasla bilişsel yeteneklerini geliştirdikleri, gayeye yönelik davranışlarında epeyce daha aktif oldukları ötürüsıyla, çocuklarda bireyselleşmenin başladığı söylenebilmektedir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Üçüncü yılın sonlarına yanlışsız çocuklarda hazzı erteleme davranışı ile birlikte vakti ve mekânsal algıyı organize edebilme yetisi gelişmektedir. Öteki taraftan annenin dengeli ve istikrarlı oluşunun çocuğun ben teriminin oluşmasında olumlu tesirleri olduğu söylenebilmektedir. Olağan gelişmenin hayli erken ya da epey geç olması çocukta beklenen yutulma dehşetinin hayli daha fazla yaşanmasına niye olabilir. Çocuğun bütün gücünü, kişiliğini anniçin korumak için harcadığı söylenebilmektedir. Olağan gelişim gösteren çocuklar annenin ortamda olmadığı durumlarda obje sürekliliği ve obje kalıcılığı olgusu sayesinde içsel anne imgesini ve annenin ruh içi temsilini kullanarak kendilerini rahatlatabilmektedirler (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Hikayede, uykusundan uyanan Küçük Kara Balık dışarıda minik balıkların onu beklediğini görür görmez epeyce sevinir. Küçük balıklar onunla gelmek istediklerini fakat bir daha de epey korktuklarını lisana getirirler. Küçük Kara Balık gülerek kendisinin de korktuğunu lakin endişeyi yenmeye çalıştığını söyler ve daima birlikte yola koyulurlar. Çok ilerlemeden ortalık birden sonucuverir ve Küçük Kara Balık pelikanın kepçesinde olduklarını çabucak anlar. Öteki balıklara durumu açıklayıp korkmamaları gerektiğini, bir çıkış yolu bulacaklarını söyler. Minik balıklar ağlarlar ve daha öncesinde kahraman ilan ettikleri Küçük Kara Balık’ı suçlamaya başlarlar. Bu sırada pelikan kahkaha atarak balıklarla dalga geçer. Başka balıklar pelikana yalvarmaya, ona övgüler dizerler ve onları bırakması için pelikanı ikna etmeye çalışırlar. Minik balıklar bütün hatanın Küçük Kara Balık’ta olduğunu, onun kendilerini ikna ettiğini söyleyip pelikanı Küçük Kara Balık’a karşı doldururlar. Pelikan ise şayet küçük balıklar Küçük Kara Balık’a cezasını verip kendisini öldürürlerse onları bırakacağının kelamını verir. Küçük Kara Balık başka balıkları korkak olmakla suçlayıp pelikanın palavra dediğini, kendisini öldürseler bile onları bırakmayacağı konusunda onları ikna etmeye çalışır. Küçük Kara Balık’ın oradan kurtulmak için bir planı olsa da başka balıkları ikna edemez. Küçük balıklar Küçük Kara Balık’a saldırır ve pelikana onu öldürdüklerini, artık kendilerini bırakmalarını isterler. Fakat pelikan kelamını tutmaz ve onları midesine indirir. Küçük Kara Balık ölmez, kertenkeleyi minnetle anarak ondan aldığı bıçakla pelikanın kepçesini deler ve suya atlayıp kaçmaya başlar. Küçük Kara Balık bir daha özgür olduğu için epey memnundur ve arkadaşları onu dinlemediği için onlar ismine epey üzülür (Behrengi, 2016).
Hikâyenin başında, Küçük Kara Balık’ın çıktığı yolda kurbağa sürüsü ile olan irtibatından düşünme, utanma, alay etme, arkadaş olma üzere bilişsel yetenekleri kazanmış olduğu anlaşılabilmektedir. Küçük Kara Balık, kurbağa sürüsüyle karşılaştığı vakit kurbağaları en evvel düzgün, daha sonrasında makus olarak atfetmektedir. Bu durum Küçük Kara Balık’ın obje sürekliliği olgusunu tamamlayamadığının işareti olarak algılanabilmektedir.
Dördüncü altevrede gelişmesi beklenen zaman-mekân algısının Küçük Kara Balık’ta ikinci altevredeyken geliştiği, bilişsel niyet süreçlerini hayli daha erken yönetebildiği söylenebilmektedir. Bu yargıya, öyküde Küçük Kara Balık’ın dereden gelen suların gölde birleştiğini görüp, buradan gölde birleşen suların da denize akacağını çıkarsayabilmesinden varılabilmektedir.
Hikâyede, pelikanın Küçük Kara Balık ve öbür balıkları yuttuğunda öteki balıkların Küçük Kara Balık’a yönelik suçlamalarına karşı, Küçük Kara Balık’ın hiç bir biçimde “ben” algısına ziyan gelmemesi; Küçük Kara Balık’ın oluşturduğu güzel ve makus özelliklerin harmanlanmasına ve “ben” algısında obje sürekliliğini kazanmış bulunmasına işaret edeceği çıkarılabilmektedir. Bunun yanında, Küçük Kara Balık’ta benlik tarifinin dışarıdakilerin tarifine bağlı olmadığı ve kendisine olan inancının tam olduğu söylenebilmektedir. Buna ek olarak, dışarıdan gelen suçlamalara karşın Küçük Kara Balık’ın yaptığı planlarda rastgele bir aksama olmaması, Küçük Kara Balık’ta duygusal regülasyonun gelişmiş olduğunun göstergesi olarak kabul edilebilir. Ayrıyeten öbür balıkların pelikana övgü dolu kelamlar söylemesine rağmen Küçük Kara Balık’ın hiç bir biçimde davranış ve fikrini değiştirmemesi de özerk benteriminin izafi olarak oluşturulduğuna ve dış etmenlerden etkilenmesinin azlığına yordanabilmektedir.
ondan sonrasındasında Küçük Kara Balık’ın pelikanın kesesinden kurtulmak için plan yapması ve bunu adım adım uygulaması bilişsel yeteneklerinin birinci altevrelere kıyasla geliştiğinin bir göstergesi olabilmektedir. Bunun yanında pelikanın kışkırtmaları ile başka balıkların Küçük Kara Balık’ı öldürmeye çalışmaları sırasında Küçük Kara Balık’ın öbür balıklara söylemiş olduği: “Pelikan bizi aslına bakarsanız yuttu, ne olursa olsun sizi geri çıkarmayacak.” (Behrengi, 2016) biçimindeki tabirleri Küçük Kara Balık’ın niçin-sonuç bağı kurup ona nazaran davranışlarını şekillendirdiğinin bir göstergesi olarak algılanabilmektedir. Ayrıyeten yutulma endişesinin azalması ve bilişsel maharetlerinin gelişmesiyle birlikte Küçük Kara Balık kertenkeleden aldığı hançeri pelikanın kesesini kesmek için kullanıp özgürlüğe ve kişiselliğe bir adım daha yaklaşmış olmaktadır.
Küçük Kara Balık, epey daha öncesinden kazandığı obje kalıcılığı kavramını kıssanın sonlarına gerçek obje sürekliliği kavramıyla bütünleştirdiği düşünülmektedir. Kendisini bir kahraman olarak goren öbür balıkların ondan sonrasındasında kendisini makûs, pelikanın kesesine girmelerine niye olan bencil ve niyetsiz bir balık olarak atfetmelerine karşın onların pelikanın kesesinde ölmelerinden dolayı üzülmesi aslında “iyi” ve “kötü” kavramlarını bir potada eritip tek bir obje olarak bütünleştirmesi olarak yorumlanabilmektedir.
Küçük Kara Balık sonunda denize ulaşır bunun için epeyce memnundur. Küçük Kara Balık bir bıçkıcı balığıyla karşılaşıp uyanıklığı ve çevikliği yardımıyla ondan kurtulmayı başarır. daha sonrasında karşılaştığı bir balık sürüsü ile sohbet eder. Sürü üyelerinin onu sürüye davet etmelerine karşın bu tekliften hayli hoşlandığını lakin denizde kendi başına dolaşmak istediğini, daha sonrasında yanlarına gelebileceğini söyler. Sürü üyelerinin onu karabataklara karşı uyarmalarına rağmen Küçük Kara Balık kendisinin hayli badireler atlattığını, karabatağın ona bir şey yapamayacağını söyleyerek yanlarından ayrılır (Behrengi, 2016).
Küçük Kara Balık’ın denizlere ulaştığında yaşadığı coşku ve öncesinde obje sürekliliğini kazanmış olmasının bilgisiyle birlikte Küçük Kara Balık’ın coşkusal obje sürekliliği yaşadığı ön görülebilmektedir. Yaşanılan erken farklılaşma evresi ve ayrılma telaşının geç yaşanmasına karşın Küçük Kara Balık kişiselleşme sürecine gorece sağlıklı ve dördüncü altevrede görülmesi beklenen davranış örüntülerini göstererek kişiselleşmeye adım attığı düşünülmektedir. Öteki balıkların onu sürüye katma isteğine hiç bir öfke ya da korku göstermeksizin olumlu yanıt verip, bir daha de kişisel yaşamak istediğini söylemesi buna örnek gösterilebilmektedir. Öte yandan, yalnız dolaşma isteği Küçük Kara Balık’ın kendi beninin enini keşfetme isteği olarak yorumlanabilmektedir, ayrıyeten bu durumun kendine çok inancı (overconfidence) işareti olduğu söylenebilmektedir Bunların yanında, bütün öykü boyunca daima hissedilen yutulma dehşetinin anne ile Küçük Kara Balık içindeki ortakyaşamsal cihanın olağandan daha az gelişmesinden kaynaklandığı çıkarılabilmektedir.
Hikayenin sonunda, Küçük Kara Balık vefattan epey korktuğunu lakin kıymetli olanın yaşamak olduğunu, öteki balıkların ona hürmet duymasının kendisi için fazlaca kıymetli olduğunu düşünürken karabatağın saldırısına uğrar ve çırpınmasına karşın kurtulamaz. Küçük Kara Balık karabatağa kendisinin zehirli bir balık olduğunu, kendisini yutarsa zehrinden ölebileceğini söyler. Karabatak her ne kadar buna inanmasa da bu riski göze alamayıp, Küçük Kara Balık’ın hareket etmediğini görür görmez gagasını açar, Küçük Kara Balık suya düştüğü an onu tekrar yutar. Karabatağın midesinde ağlayan bir minik balık görür. Ona kızarak ağlamamasını, annesinin gelemeyeceğini, onu kurtaracağını ve karabatağı öldüreceğini söyler. Minik balık ona inanmaz. Küçük Kara Balık bıçağını çıkararak birinci olarak minik balığı kurtarmak istediğini söyleyip minik balığı kurtarır. Minik balık Küçük Kara Balık’ı bekler. O sırada karabatak kıvranmaya başlar, debelenir, haykırır ve suya düşer lakin Küçük Kara Balık’tan tekrar hiç haber alınamaz (Behrengi, 2016).
Küçük Kara Balık’ın minik balığı kurtarmak için kendi yutulma korkusunu bastırabilmesi hazzı erteleme davranışına örnek olarak gösterilebilmektedir. Hedefe yönelik davranışlarda bulunabilmesi, hürmet üzere daha karmaşık kavramların farkına varması ve kendini rahatça tabir edebilmesi, Küçük Kara Balık’ın ayrışma-bireyleşme devrini öngörülen biçimde tamamladığının göstergesi olabilmektedir. Kıssanın sonunda Küçük Kara Balık’tan tekrar haber alınamaması da karakterin ben gelişmenini tamamlamış ve dışarıdan gelebilecek yorumlamalara, tenkitlere karşı “ben”i müdafaayı öğrenmiş olmasının metaforik bir göstergesi ve bunun da karakterin kişiselleşmesini vurgulama yolu olduğu düşünülmektedir.
Yukarıda anlatılanların bir kararı olarak kısaca; bu çalışmada Küçük Kara Balık’ın ayrışma-bireyleşme sürecinin Mahler’in teorisi ve literatür bulguları temelinde incelenmesi hedeflenmiştir. Küçük Kara Balık’ın anne ile kurduğu bağlantının onda yutulma korkusu yarattığı, bu kaygı sonucunda öbür diyarlara gitme fikrinin oluştuğu gözlemlenmiştir. Çıkılan seyahatte olağan ortakyaşamsal evrede yaşanılan aksiliklerden vakit zaman öfke ve korku yaşadığı, öngörüldüğü evre haricindeki evrelerde de görülen yabancı telaşı ve yabancı yansısının vakit zaman bir dahalendiği gözlemlenmektedir. Yengeç ve Ay Dede ile kurduğu bağ daha sonrasında bu olgularda azalma görüldüğü ve bu biçimdece altevre gelişimlerini sağlıklı bir biçimde tamamlayabildiği düşünülmüştür. Küçük Kara Balık’ta beklenendilk evvel gelişen yer-yön kavramı, obje sürekliliği ve duygusal regülasyon üzere bilişsel işlevlerin gelişmiş olmasının Küçük Kara Balık için hami faktör olduğu düşünülmektedir.
Çalışma içerisinde ana karakter cinsiyetsiz olarak değerlendirilmiş, teorideki cinsiyet ile ilgili yerler vurgulanmamıştır. Bundan daha sonraki çalışmalarda, Küçük Kara Balık’a atfedilen cinsiyet rolü ile bir arada farklı çıkarımlar elde edilebileceği düşünülmektedir. Buna ek olarak; Küçük Kara Balık değerlendirilirken muharririn hayat öyküsü, yaşadığı devir ve etraf, tahlilin içeriğine dahil edilmemiştir. Gelecek çalışmalar bu bağlamda değerlendirilirse daha varlıklı sonuçlar çıkabileceği öngörülmektedir. Son olarak çalışma boyunca Küçük Kara Balık sıfır-üç yaş aralığında ele alınmıştır. daha sonraki çalışmalarda, Mahler’in teorisi baz alınarak ergenlikte yaşanılan ayrışma-bireyleşme sıkıntıları temelinde öykünün değerlendirilmesinin literatüre farklı bakış açıları kazandıracağı düşünülmektedir.
Kaynakça
Ainsworth, M. S. (1979). Infant–motherattachment. Americanpsychologist, 34(10), 932.
Ainsworth, M. D. S., &Bell, S. M. (1970). Attachment, exploration, andseparation:
Illustratedbythebehavior of one-year-olds in a strangesituation. Child development, 49-67.
Atasoy, Z., Ertürk, D., & Şener, Ş. (1997). Altı ve on iki aylık bebeklerde bağlanma. Türk
Psikiyatri Dergisi, 8(4), 266-279.
Baillargeon, R. (1986). Representingtheexistenceandthelocation of hiddenobjects: Object
permanence in 6-and 8-month-old infants. Cognition, 23(1), 21-41.
Behrengi, S. (2016). Küçük Kara Balık (M. Alizade, Çev.) Ankara: Binbir Çiçek Kitaplar.
Bell, S. M. (1970). Thedevelopment of theconcept of object as relatedtoinfant-mother
attachment. Child Development, 291-311.
Bergman, A., &Harpaz-Rotem, I. (2004). Revisiting rapprochement in the light of
contemporary developmental theories. Journal of the American Psychoanalytic Association, 52(2), 555-569.
Dunbar, J. L. (2008). A conflict between distance and closeness: the mother’s bittersweet
experience of becoming separate from her toddler. Infant observation, 11(1), 77-88.
Freud, S. (1997). 5. Inhibitions, Symptoms, andAnxiety. EssentialPapers on Obsessive-
compulsiveDisorder, 91.
Furman, E. (1996). On motherhood. Journal of the American Psychoanalytic Association, 44,
429-447.
Güven, M., & Aslan, S. (2010). The Evaluation of Separation-IndividuationLevels of
UniversityStudents in Terms of SomeVariable. EducationSciences, 5(3), 765-774.
Klein, M. (1952). Theorigins of transference. The International journal of psycho-
analysis, 33, 433.
Mahler, M. S., Pine, F., Bergman, A. (2003). İnsan yavrusunun ruhsal doğumu. (A. N.,
Babaoğlu, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
McAllister, L. W., Stachowiak, J. G., Baer, D. M., &Conderman, L. (1969). The Application
of OperantConditioningTechniques in a Secondary School Classroom1. Journal of AppliedBehavior Analysis, 2(4), 277-285.
Parens, H. (1979). DevelopmentalConsiderations of Ambivalence: Part 2 of an Exploration of
theRelations of InstinctualDrivesandtheSymbiosis-Separation-IndividuationProcess. ThePsychoanalyticstudy of thechild, 34(1), 385-420.
Piaget, J. (2000). Piaget’stheory of cognitivedevelopment. Childhoodcognitive
development: Theessentialreadings, 33-47.
Shaver, P. R., &Mikulincer, M. (2005). Attachmenttheoryandresearch: Resurrection of the
psychodynamicapproachtopersonality. Journal of Research in Personality, 39(1),
22-45.
Spitz, R. (1965). Thefirstyear of life. New York: International UniversitiesPress
Topcu, M. (2016). Ayrılma ve Bireyleşme: Obje Alakaları Üzerine Terapötik Uygulama,
Ayna Klinik Psikoloji Mecmuası, 3(2), 27-28.
Tüzün, O., & Sayar, K. (2006). Bağlanma kuramı ve psikopatoloji. Düşünen Adam, 19(1), 24-
39.
Tyson, P., &Tyson, R. L. (1990). An overview of theories of objectrelations. Psychoanalytic
Theories of Development: An Integration, 69-86.
Yüksel, E. G. (2006). Üniversite öğrencilerinin ayrılma bireyleşme özellikleri ve etkileyen
etmenler. Uzmanlık Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi.
Okumaya devam et...
Bu çalışmanın gayesi Küçük Kara Balık kitabındaki Küçük Kara Balık’ın hayat olaylarının, bu hayat olaylarına gösterdiği reaksiyonların ve hislerinin Mahler’in Ayrışma-Bireyleşme Kuramı kapsamında kıymetlendirilmesi, karakterin başından geçenlerin Mahler’in teorisi ile örtüşen ve çatışan yerlerinin tartışılmasıdır. Mahler’in kuramı ayrışma-bireyleşmeyi, farklılaşma, alıştırma, bir daha yakınlaşma ve bireyliğin pekişmesi ve coşkusal obje sürekliliğinin başlangıcı olmak üzere dört altevre üzerinden incelemektedir. Küçük Kara Balık kitabında asıl incelenen ve ana karakter olan Küçük Kara Balık, annesiyle yaşayan ve maksadı dereden ayrılarak denize ulaşmak olan küçük bir balıktır. Çalışma boyunca Küçük Kara Balık karakterine bilhassa son üç altevre açısından odaklanılmış ve anne ile yaşanılan meselelerin karakterin davranışları üstündeki tesirleri tartışılmıştır. Karakterin öfke eşiğinin düşüklüğünün ve yaşadığı yutulma dehşetinin anne ile öngörülen münasebetin kurulamadığından kaynaklı olduğu, fakat bu durumun bireyleşme sürecinde kendisi için engelleyici bir faktör olmadığı düşünülmüştür.
Anahtar sözler:Mahler, ayrışma-bireyleşme, Küçük Kara Balık, yutulma korkusu
Abstract
The purpose of this study is to evaluate the experiences and feelings of the Little Black Fish as part of Mahler’s Separation-Individuation Theory and discussing the overlapping and conflicting parts with Mahler’s theory. Mahler’s theory examines the four sub-stages of separation-individuation as differentiation/hatching, practicing, rapprochement and object constancy.Little Black Fish, main character of the book, is a small fish that lives with its mother and is separated from the stream to reach the sea.Throughout the study, the character of Little Black Fish has been focused on the last three sub-stages and the effects on the character behavior of the problems experienced with the mother have been discussed.It is believed that the character’s low anger threshold and fear of engulfment are rooted in the inability to establish the predicted relationship with the mother however this is not arisk factor in the process of individuation.
Keywords: Mahler, separation-individuation, Little Black Fish, fear of engulfment
Mahler’in Ayrılma-Bireyleşme Kuramına göre Küçük Kara Balık Kitabı’nın İncelenmesi
Psikodinamik yaklaşıma göre insanoğlunun birinci devirlerinde yaşadığı şuurlu ya da bilinçsiz tecrübelerin hayatının geri kalanını etkilediği öngörülmektedir (Shaver ve Mikulincer, 2005). Psikodinamik yaklaşımın öncüsü olan Freud’a nazaran bu periyot 12 yaş ve daha sonrasında son bulurken, Klein’a göre bu periyot epey daha evvel, yani birinci altı ayda son bulmaktadır (Freud,1948; Klein,1952). Bir başka psikodinamik kuramcısı olan Mahler’e nazaran ise çocuğun kişiliğini oluşturan periyot, doğumdan daha sonra 36 ay içerisinde gerçekleşmektedir. Mahler, bu süreyi Freud’un klasik kuramından uzaklaşmadan, daha farklı sistematikler kurarak, Oidipus kompleksi ve penis hasetini farklı bakış açılarıyla anlatarak klasik psikodinamik kurama yeni bir bakış açısı kazandırmıştır (Yüksel, 2006).Mahler, kuramını oluştururken birçok psikodinamik teorisyenlerin tersine çocuklar üzerine çalışarak kuramının temelini oluşturmuştur (Tyson ve Tyson, 1990; Mahler, Pine ve Bergman, 2003). İnsan yavrusunun 36 aylık olana kadar yaşadığı müddet içerisinde ilerideki hayatındaki objelerle kurduğu bağlantıyı, Oidupus kompleksi ve penis hasetini, yetişkinler medeniyetinde takınacağı tutumu, bakımveren ile kurduğu ilgi temelinde söylemektedir. Bu bahsi geçen süredeki devir ayrışma-bireyleşme olarak isimlendirilmektedir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Ayrışma-bireyleşme birbirleriyle etkileşim ortasında olan fakat beraberinde farklı belirtileri ve davranışları içeren iki farklı ilerlemeyi kapsamaktadır. Ayrılma, çocuğun anne ile ortakyaşamsal evreden ayrılışını, bireyleşme ise ortakyaşamsal devirden ayrılan çocuğun kendi ayırt edici özelliklerini fark edip, bu hususta kazanımlar elde edişini içermektedir. Bu periyotlar ortasında yaşanan gelişimsel gecikmenin yahut erken gelişimin çocuğun daha sonraki hayatında kıymetli bir tesire sahip olduğu görülmektedir (Topcu, 2016; Mahler, Pine ve Bergman, 2003). Ayrışma-bireyleşme devrinde yaşanılan meselelerin ergenlik devrinde depresyona ve aile içi çatışmalara yol açabileceği düşünülmektedir (Topcu, 2016; İtimat ve Aslan, 2010). Bu niçinle bebeğin bakımveren ile kurduğu birinci ilginin kıymetli olduğu söylenebilmektedir.
Ayrışma-bireyleşme devrinin altıncı ayda başlayıp 36. ayda son bulduğu gözlemlenmektedir. Doğumdan daha sonraki birinci altı ayda yaşanan olağan otistik evre ve olağan ortakyaşamsal evre, ayrışma-bireyleşme devrinin iki öncül evresi olarak isimlendirilmektedir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Bu çalışmanın gayesi Küçük Kara Balık kitabındaki Küçük Kara Balık’ın yaşadıklarının ve hislerinin Mahler’in Ayrışma-Bireyleşme Kuramı kapsamında kıymetlendirilmesi, karakterin başından geçenlerin Mahler’in teorisi ile örtüşen ve çatışan yerlerinin tartışılmasıdır. Bu bağlamda evrelere ve Küçük Kara Balık karakterine ayrıntılıca odaklanılmıştır. Çalışma boyunca Küçük Kara Balık cinsiyetsiz olarak değerlendirilmiştir, birebir vakitte Küçük Kara Balık’ın değerlendirilmesinde ve Mahler’in teorisinde geçen cinsiyete has gelişimsel ayrımlardan bahsedilmemiştir. Ayrıyeten Küçük Kara Balık’ın ayrışma-bireyleşme periyodunun öncülü olan normal otistik ve normal ortakyaşamsal dönem hakkında çıkarımı yapılmasının zorlama olacağı düşünüldüğünden, bu iki evreye değinilmemiştir. Birinci altevrede yaşanması beklenen süreçleri, öykü karakterinin ikinci altevrede yaşadığı düşünülmüştür ve bu yaşananlar, çıkarımlar ve mümkün gecikme niçinleri ikinci altevrede tartışılmıştır. Bu doğrultuda farklılaşma ve alıştırma altevrelerine birlikte değinilmiştir. Çalışmada Küçük Kara Balık kitabının seçilme niçini, karakterin ayrışma-bireyleşme periyodunu bariz bir biçimde yaşaması ve hayali bir karakter olduğundan çıkarımların tartışmaya epeyce daha açık olmasıdır.
Küçük Kara Balık, İran asıllı müellif SamedBehrengi tarafınca kaleme alınan, MayisAlizade tarafınca Türkçeye çevrilen bir çocuk kıssasıdır. Kıssa genel olarak dünyayı keşfetmek isteyen küçük bir kara balığın başından geçenleri söylemektedir. Küçük Kara Balık, sürüsüyle birlikte dere kenarında yaşayan, binlerce yumurtanın ortasından hayatta kalan tek yavru olan, keşfetmeye ve sorgulamaya istekli bir karakter olarak betimlenmektedir. Öykünün başlangıcında Küçük Kara Balık’tan kimselerle konuşmayan, hiç bir arkadaşıyla oyun oynamayan, gün uzunluğu annesinin peşinde dolaşan bir balık olarak bahsedilmektedir. Lakin bir sabah Küçük Kara Balık annesini uyandırıp bulunduğu yerden ayrılmak istediğini annesine lisana getirir. Annesi bu durumdan hoşlanmaz ve yavrusuna karşı çıkar. Öteki yandan Küçük Kara Balık fikrinde ısrar eder ve derenin aktığını, bu derenin nihayetinde öbür yerlere vardığını, kendisinin de bu öbür yerleri keşfetmek istediğini söyler. Annesinin ve sürünün geri kalanının karşı çıkmalarına karşın Küçük Kara Balık dere yatağından ayrılır ve okyanuslara ulaşma hayaliyle yola çıkar (Behrengi, 2016). Bu seyahat esnasında sırasıyla balık sürüleriyle, kurbağalarla, kertenkeleyle, yengeçle, Ay Dede ile, pelikan ve balıkçıl ile yaşadığı tecrübeler (Behrengi, 2016); hayatta kalma gayreti ve birey olma güdüsü, çocukların ve yetişkinlerin anlayabileceği biçimde anlatılmaktadır.
Mahler’in kuramında ayrışma-bireyleşme devrinin en kıymetli belirleyicilerinden birinin annenin çocukla olan bağlantısı ve annenin karakteri olduğu öngörülmektedir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003; Bergman ve Harpaz-Rotem, 2004). Çocuk ile anne içinde oluşan birinci bağlantının, daha sonrasında çocuğun bağlanma usulünü belirlediği ve bağlanma biçiminin da ilerleyen yaşlarda oluşabilecek patolojilerden sorumlu olduğu söylenmektedir (Topcu, 2016; Tüzün ve Sayar, 2006).Ayrıca annenin yaşadığı endişe, korku ve agresyon; çocuğun gelişimsel süreci için risk faktörü oluşturmaktadır (Dunbar, 2008).Bu niçinle Küçük Kara Balık’ın annesinin özelliklerine bakıldığında; annenin öteki bir çocuğu olmadığı için, çocuğuna karşı fazlaca büyük bir sevgi beslediği söylenmektedir (Behrengi, 2016). Annenin, yavrusunu hiç bir vakit yanından ayırmak istemediği fakat bununla birlikte narsistik özelliklerinin de olduğu gözlemlenmektedir. Annenin narsistik özellikleri; kendi ayrılma korkusunu Küçük Kara Balık’ın üzerinde göstererek onun bireyleşme eforuna daima ket vurmasından, vakit zaman tehdit ile vakit zaman acındırma ile gitmesini engellemeye çalışmasından anlaşılmaktadır.Narsistik özellik gösteren annelerin çocuklarını kendi modülleri üzere gördükleri, bu niçinle kendi dehşetlerini karşıya yansıttıkları söylenmektedir (Furman, 1996). Başka taraftan, annenin yavrusuna vereceği öz bakımı vakit zaman aksattığı da gözlemlenmektedir. Bu, kitapta Küçük Kara Balık annesinden uyanmasını istediğinde annenin: “Ne hoş uyuyordum. Uyanmamı bekleyemez miydin?” (Behrengi, 2016) diyerek yanıt vermesinden çıkarılabilmektedir.
Normal otistik evre, ayrışma-bireyleşme devrinin birinci öncülüdür ve bu periyot yenidoğanın birinci ayını kapsamaktadır. bu vakitte yenidoğan, homeostazı sağlamakta, fizyolojik büyümeyi kolaylaştırmak için anne karnındaki periyotla çok büyük benzerlikler göstermektedir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003). Doğum ile birlikte anne ile bebeğin dokuz aylık beraberlikleri sona ermekte ve yeni etrafa adapte olmanın bebek için epey daha sıkıntı olabileceği varsayım edilmektedir (Atasoy, Ertürk ve Şener, 1996). Yenidoğanın otistik evredeki nazaranvi; yeni etrafa bedensel, ruhsal ve fizyolojik sistemler aracılığıyla adaptasyonun sağlanmasıdır (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Ayrışma-bireyleşme devrinin ikinci öncülü olan ortakyaşamsal evrede, bebeğin anne bakımının sağladığı doyumlar sonucunda, ihtiyacı doyuran objenin belirli belgisiz farkına vardığı düşünülmektedir. Bebeğin kendisini ve annesini yekten bir birey olarak düşündüğü var iseyılmaktadır. Mahler bu evreye ortakyaşam ismini bebek çabucak hemen “ben” ile “ben olmayan” farkındalığına sahip olmadığı için vermektedir. bu vakitte bebeğin gelecek yaşantısındaki bağlarının temelini oluşturduğu gözlemlenmektedir. Yetişkinlerin basitçe algıladığı fakat bebeğin dış dünyadan geldiğini kolaylıkla anlamlandıramadığı uyaranlara karşı yatırımının artmaya başladığı bu vakitte anlaşılmaktadır. Özetle, olağan otizm evre nesnesiz; olağan ortakyaşamsal evre obje öncesi farklılaşmamışlığın birinci iki basamağını oluşturmakta ve bu iki evre ayrılma-bireyleşme devrinin öncül evreleri olarak belirtilmektedir. (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Ayrışma-bireyleşme devri 6-36 aylar ortası görülmektedir. farklılaşma, alıştırma,bir daha yakınlaşma ve Bireyliğin Pekişmesi ve Coşkusal Obje Sürekliliğinin Başlangıcı olmak üzere dört altevreden oluşmaktadır. Farklılaşma evresinde bebeğin içsel hazzı devam ederken bakımveren ile kurduğu bağlantının getirdiği hazzın da artmaya başladığı ve bu kozmosun son periyotlarında yumurtadan çıkışın gerçekleştiği gözlemlenmektedir. Yumurtadan çıkışta, içe yönelmiş olan dikkatin büsbütün uyanıklığın ve anneyle bağlantının artması ile dışa yöneldiği ve nazarance arttığı görülmektedir. Altıncı ve yedinci aylarda bebeğin anneyi duyu organlarıyla keşfetmeye başladığı söylenmektedir. Bebek, annenin yokluğuyla baş edebilmek için kendi mizacına uygun tahlil yolları üretmeye başlamaktadır. Bebek dokunarak ve gorerek kesimden bütüne gittiği için annenin yokluğunda geçiş objeleri kullanmaktadır. Bu periyodun sonlarına hakikat bebek annenin vücuduna, sesine, görünüşüne, hissine ilişkin tınıları fark etmektedir. Anneyi, canlı yahut cansız varlıklardan ayırt edebilmektedir. Bebekte, annenin farkındalığının artması ve anne ile anne olmayanın ayrımına varması ile birlikte yabancı kaygısı gelişmektedir. Yabancı tasası; dehşet, keşfetme hevesi ve merak ögelerinden oluşmaktadır (Mahler, Pine ve Bergman, 2003). Bu tasanın azlığı yahut oldukcaluğunun, ileride yaşanabilecek patoloji ihtimalini artırdığı söylenmektedir (Ainsworth, 1979). tıpkı vakitte yabancı korkusunun evrimsel bir açıklamasının bulunduğu ve yalnızca insanoğlu için değil başka canlılar için de geçerli olduğu düşünülmektedir (Ainsworth ve Bell, 1970).
Ortakyaşamsal evreyi uygun geçiren bebekte merak olgusu endişe hissini bastırırken, bu evreyi uygun geçirmeyen bebeklerde dehşet duygusu merak olgusunu bastırmakta ve yabancı tepkisi oluşmasına niye olmaktadır. Vaktindilk evvel yahut gecikmiş farklılaşma evresi bebeklerde değişik sonuçlara yol açmaktadır. Şayet anne bebeğe çift değerlilikte davranıyorsa, bebek farklılaşma evresini fazlaca erken geçirmektedir. Şayet narsistik özellikler gösteren bir anne ise bebeğin ortakyaşamsal evresinin uzamasına ve ileride yabancı korkusunun artmasına niye olmaktadır. Çok müdahaleci ve boğucu bir annenin bebeği ise farklılaşma evresine olduğundan fazlaca daha erken başlamaktadır (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Onuncu ve on yedinci aylar ortasını ayrışma-bireyleşme periyodunun ikinci altevresi olan alıştırmaaltevresi oluşturmaktadır. Alıştırma altevresi, ilk alıştırma dönemi ve asıl alıştırma periyodu olmak üzere ikiye ayrılmaktadır: Birinci alıştırma periyodunun temel özelliği anne haricindeki etrafa ilgi ve alakanın bakılırsace olarak artmasına karşın anneye olan yatırımın öncelik taşımasıdır. Bebekle annenin ortakyaşamsal periyotta kurduğu alaka bu periyodun nasıl ilerleyeceğini belirlemektedir. Anneyle kâfi yakınlığı kuramamış ve anniçin yakınlık bekleyen çocukların bütün gücünü anniçin gelecek ilgiye verdikleri için dış dünyadan haz alamadıkları, bu niçinle alıştırma evresine geç girdikleri gözlemlenmektedir. Çocuk ile anne içindeki bağlantının azlığının ya da fazlacaluğunun, çocuğun ayrılma konusunda isteksizliğini ve iç çatışma yaşama mümkünlüğünü artırdığı düşünülmektedir. Bu durum, dış dünyadan alınan hazzın azalmasına niye olabileceği üzere çocuğun anne haricindeki dünyanın farkına varması da dış dünyaya yöneliminin artmasını sağlayabilmektedir. bir daha de çocuğun merkez üssünü anneye odaklayarak her keresinde coşkusal yakıt ikmali için anneye yöneldiği gözlemlenmektedir. Birinci alıştırma devrinin sonuna yanlışsız anneye olan ilgi neredeyse yok olacak derecede azalmakta ve bütün ilgi ve coşku dış dünyaya yönelmektedir ve bu yönelim dünya ile yaşanılan aşk olarak adlandırılmaktadır(Mahler, Pine ve Bergman, 2003). Bu evrede yaşanan gelişmenin bir kararı olarak, anneye yapılan yatırımın neredeyse büsbütün dış dünyaya yönlendirildiği anlaşılabilmektedir.
Asıl alıştırma devri, çocuğun dikine devinim hareketlerindeki yeterliliğin artmasıyla birlikte dış dünyaya âşık olma durumu olarak tanımlanmaktadır. Bebeğin anneye yatırımı her ne kadar azalsa da anneye olan coşkusal ihtiyacı devam etmektedir. Bu ikircikli durumun bebekte yutulma korkusu yaratabileceği düşünülmekte ve bu durum bununla birlikte anniçin kaçarak yürüme ve bunun zıt davranışı olan gölge üzere izleme davranışlarının ortaya çıkmasına niye olmaktadır.Mahler, yutulma korkusunu çocuğun annesinin bireyleşmesini engellemesi niyetinden kaynaklı oluşan kaygı olarak tanımlamıştır. Bu davranışlar üçüncü altevrede daha ağır olarak gözlemlenmekle birlikte, davranış başlangıcı ikinci altevrede gerçekleşebilmektedir. Şayet bebeğe teşvik yahut cesaretlendirme gösterilmezse gaye, bebeğe korkutucu gelmekte ve bu süreç bebeğe haz vermemektedir. Bilhassa, annelerin psikopatoloji gösterdiği durumlarda her yeni maksadın telaşla dolu olduğu görülmektedir. Bebek, anniçin uzaklaşamamaktadır (Mahler, Pine ve Bergman, 2003). Bu durumdan bebeğin hem gidecek cüretinin birebir vakitte gideceği bir yerin olmadığı çıkarılabilmektedir.
Hikayenin başında, Küçük Kara Balık’ın gün uzunluğu annesinin peşinde olduğu, annesi nereye giderse onu takip ettiği belirtilmiştir (Behrengi, 2016). Buradan Küçük Kara Balık’ın ikinci altevrede olduğu, Mahler’in gölge üzere izleme örüntüsünü gösterdiği söylenebilmektedir.
Hikayede, Küçük Kara Balık salyangoz ile arkadaşlık kurması kararında annesinin ve sürüde yaşayan öbür balıkların karşı çıkmalarına, kızmalarına, tehdit etmelerine karşın dereden ayrılıp okyanuslara ulaşmayı hayal etmeye başlar. Sürü ile bu mevzu hakkında yaptığı tartışma kararında sürüdekiler Küçük Kara Balık’ı öldürmek isterler ve Küçük Kara Balık annesinin yalvarmalarına karşın sürüden ayrılmaya karar verir. Yakın arkadaşları ırmağın sonuna kadar Küçük Kara Balık’a eşlik ederken Küçük Kara Balık; annesini, arkadaşlarını, mevtini isteyen sürüdeki balıkları ve dereyi gerisinde bırakarak dereden ayrılır (Behrengi, 2016).Küçük Kara Balık’ın annenin binlerce yumurtasından canlı kalan tek balık olması annenin bütün sevgisinin ve bütün ilgisinin onun üzerine odaklandığı ve bunun Küçük Kara Balık üzerinde yutulma korkusu oluşturduğu anlaşılmaktadır. Küçük Kara Balık’ın dereden ayrılmak istemesinin ise anneyle kurduğu birinci bağda oluşan yutulma endişesinin öteki obje ve durumlara aktarılarak yenidenlanan bir olgu olduğu çıkarılabilmektedir. Annenin Küçük Kara Balık’ın gitmesini istememesinin niçinlerinden biri de toplumsal baskıya ahenk sağlama uğraşından kaynaklı olabileceği de göz gerisi edilmemelidir.
Küçük Kara Balık dereden göle geçişi sağlayan çağlayanın kenarında durur, düşünür, geri dönmek ister lakin endişeyi yenmesi gerektiğini anlayıp kendini çağlayanın sularına bırakır (Behrengi, 2016). Bu durumun yutulma endişesiyle birlikte anne dayanağının eksikliği niçiniyle ortaya çıkan uzaklaşma uğraşlarından kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Küçük Kara Balık’ın Mahler’in teorisinde belirtilen anniçin kâfi takviye alamayan çocukların, yutulma derdi ile birlikte anniçin uzaklaşma eforu ile anneye duyulan hasretin yarattığı ikircikli durumu yaşadığı düşünülmektedir.
Hikayenin devamında, Küçük Kara Balık göle birinci vardığında kurbağa yavrularıyla karşılaşır. Kurbağa yavruları daha büyümemiş kocabaş halindedirler. Kocabaşlar, kendilerine benzemediği için Küçük Kara Balık ile dalga geçerler, kendilerinin o gölün en kıymetli canlıları olduklarını söyleyip Küçük Kara Balık’a kılıksız derler. Bunun üzerine Küçük Kara Balık onlara sonlanarak onların görgüsüz olduğunu söyleyip isimlerinin de epey tuhaf olduğunu belirtir (Behrengi, 2016). Küçük Kara Balık’ın karşılaştığı kurbağa sürüsüne birkaç olumsuz kelamın daha sonrasında abartılı bir öfke patlaması göstermesi ve bu olayın dereden ayrılmasının daha sonrasındasında gerçekleşmiş olması, onun annesi ile ayrılmasını içselleştiremediği ve bu durumun kararınun Mahler’in bahsetmiş olduğu biçimde öfke ve dert olarak dışarı vurması olduğu söylenebilmektedir. Buna örnek olarak kocabaşlara, görgüsüz, kendini beğenmiş, burnu havada deyip onların isimleriyle dalga geçmesi gösterilebilmektedir.
Kocabaşların Küçük Kara Balık ile dalga geçmeye devam etmesiyle Küçük Kara Balık kocabaşların anneleri ile görüşmek ister. Kocabaşların annesi Küçük Kara Balık’a yavrularını aşağıladığını, kendisini epeyce büyük gördüğünü, hiç bir vakit istediği yere gidemeyeceğini lakin yavrularının büyüyünce yeşilliklerde gezebileceklerini söyler. Küçük Kara Balık bunun üzerine “Eğer 100 değil 1000 sefer sudan yeşilliklere çıksanız da bir daha bilgisizsiniz” der ve kurbağanın üzerine atlamasına müsaade vermeden orayı terk eder (Behrengi, 2016).
Mahler’in birinci altevrede bahsetmiş olduğu geçiş objesine Küçük Kara Balık’ın anniçin ayrıldıktan daha sonra muhtaçlık duyduğu ve bu muhtaçlığı ikinci altevrede gösterdiği gözlemlenmiştir. Öyküde, Küçük Kara Balık’ın kocabaşlarla değil de onların anneleriyle bağlantı kurmak istemesinden, kocabaşların annesinin Küçük Kara Balık’ın annesinin yerine kullandığı bir geçiş objesi olduğu çıkarılabilmektedir. Küçük Kara Balık’ın kocabaşların annesiyle olan münasebetinde öfke nöbetlerini devam ettirdiği ve temelde annesinin kendisiyle birlikte gelmemesi ve kendisine takviye olmamasının yarattığı bu duyguyu kocabaşların annesine yansıtarak öfkesini dışa attığı gözlemlenebilmektedir.
Yoluna devam eden Küçük Kara Balık kurbağa yemeye çalışan bir yengeçle karşılaşır. Küçük Kara Balık yengeci hem merak eder birebir vakitte ondan korkar. Yengecin onu görmesiyle birlikte korktuğunun anlaşılmaması için yengece selam verir. Yengeç, Küçük Kara Balık’ın fazlaca kibar olduğunu söyleyip yanına yaklaşmasını ister. Küçük Kara Balık kurbağa üzere yengecin de kendisini yiyebileceğini düşündüğü için yanına gitmek istemeyip ona dünyayı dolaşmak istediğini söyler. Yengeç ise ona yanına gelmeyecek kadar ödlek olduğunu söyler. Yengecin yan yan kendisine yaklaştığını fark eden Küçük Kara Balık, onun yürümesiyle dalga geçer ve yengecin kurbağaya benzediğini ve kendini beğenmiş olduğunu söyleyerek oradan ayrılır (Behrengi, 2016).
Hikayede, Küçük Kara Balık’ın gölde yengeçle karşılaştığında yengecin kendisini yanına çağırma talepleri karşısında olumsuz karşılıklar verip, yengecin de kendisini kurbağaya yaptığı üzere öldüreceğini düşünüp yengece yaklaşmaması, geçmişte var olan yutulma endişesinin devam ettiğini göstermektedir. Bu durum, Mahler’in teorisinde yer alan yutulma endişesinin ileriki vakit içindera kadar besbelli olmayan aralıklarla yenidenlanabileceği niyetiyle örtüşmektedir. Ayrıyeten Küçük Kara Balık’ın bu davranışı, kendisini muhafazayı öğrendiğinin ve önsezi üzere yetenekleri geliştirmeye bağladığının göstergesi olabilmektedir. Öte yandan, önyargının insanlarda annenin kısıtlayıcı tavırlarından dolayı anneye karşı öfkenin anne haricinde birine yönlendirmesinden kaynaklanabileceği söylenmektedir (Parens, 1979). Küçük Kara Balık’ın yengece olan önyargısının, annesinin daha öncesindeki kısıtlayıcı halinden olabileceği düşünülebilmektedir.
Normalde birinci altevrede yaşanan yabancı telaşı ve yabancı reaksiyonunun kıssa karakterinde ikinci altevre sonlarına yanlışsız yaşandığı; yengece hiç bir suretle yaklaşmamasından, yengecin bütün yaklaşma taleplerine olumsuz karşılık vermesinden ve daha sonrasında da derdin yarattığı kanıyı öfke olarak dışarıya yansıtmasından ve yengeci aşağılamasından çıkarılabilmektedir. Spitz’e (1965) göre farklılaşma altevresinde gerçekleşen yabancı telaşı, bebeğin hissettiği birinci önyargıdır ve bunu geçiş objesi olarak kullanmadığı canlılar için uygulamaktadır.
Üçüncü altevre olan bir daha yakınlaşma evresinde çocuk, bilişsel yeteneklerinin gelişmesini ve coşkusal omurdaki farklılaşmayı özerk kişilik kavramı altında göstermektedir. Bu periyotla birlikte çocuk başka bir birey olmanın birinci etabını gerçekleştirmektedir. Anne ile fizikî olarak başka oluşun farkına varılması ile birlikte, bundan evvelki periyotta gözlemlenen annenin farkına varmama durumunda azalmalar ortaya çıkmakta ve çocukta ayrılma kaygısıartış göstermektedir. Başlangıçta yaşanan ayrılma korkusunun obje yitimi dehşetinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Çocuk, anniçin başka olma farkındalığı kazandıkça, annenin nerede olduğuyla ilgili niyetleri artmakta ve bu artış çocuğun her bir marifet ve tecrübesini anne ile paylaşma ihtiyacına dönüşmektedir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Çocuk, güç yatırımını kendilik temsiline yapmakta ve bunun oluşmasını sağlayan olgunun annenin çocuğa duyduğu sevgi olduğu görülmektedir. bu vakitte, her çocukta farklı olmakla birlikte ayrılma yansıları görülmektedir. Yürümeye başladıktan daha sonra çocukta iki temel davranış örüntüsü gözlemlenmektedir: Çocuk, anneyi gölge üzere izlerken hem de ondan kaçma davranışı sergilemektedir. Bu ikilemin, çocuğun anne tarafınca yutulma dehşetiyle, anne ile tekrar birleşme dileğinin çatışmasından kaynaklandığı düşünülmektedir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Alıştırma evresinde dünya ile yaşanılan aşkın, üçüncü evrede her şeyle kendisinin başa çıkması gerektiğini anlamaya dönüştüğü gözlemlenmektedir. Dünyanın esasen çocuğun istekleri çerçevesinde hareket etmediğinin fark edilmesi, yardım ihtiyacı hisseden ve bunları seslendiren fakat elde etme yetisine sahip olmayan çocuğun çaresizliği çocuğu bu anlayışa yöneltmektedir. Bu hislerle baş etmeye çalışan çocuğun, hayatının her istikametini annesiyle paylaşmak istediği düşünülmektedir. Her ne kadar anneye olan ruhsal ihtiyacın arttığı görülse de çocuğun başka oluşun farkındalığını gitgide kazanmakta olduğu ve anniçin uzaklaşma davranışına karşı direnç gösterdiği düşünülmektedir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Çocukta gölge üzere izleme davranışı ve ayrılma korkusunun obje sürekliliği teriminin kazanılmasıyla birlikte son bulduğu görülmektedir. bundan evvelki devirde merkez üssü pozisyonunda olan anne artık keşiflerin paylaşılmak istenildiği kişi olmaktadır. Bu periyodun coşkusal yatırımının keşiflerin ve hazların anne ile paylaşma isteği olduğu düşünülmektedir. tıpkı vakitte çocuğun annenin istekleriyle kendi isteklerinin her vakit tıpkı olmadığının farkına varmaya başladığı görülmektedir. Bu farkına varışın çocuğun bundan evvelki evrede hissettiği büyüklük ve tüm kuvvetlilük hislerini sarsıntıya uğrattığı düşünülmektedir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Annenin çocuğa ilgisi azaldıkça çocuğun yürüme ve keşfe duyduğu ilginin azaldığı görülmektedir. Çocuk giderek annenin yokluğunun farkına varmaya başlamaktadır, beraberinde kendi uğraşlarına hayli daha fazla odaklanabilmekte ve anneyi görüp gelmenin çocuk için kâfi olduğu düşünülmektedir. Bu cihanın sonlarına gerçek annenin yokluğu ile baş etmek için anne ikamesi objeler bulduğu ve sembolik oyunlar ile annenin yokluğunu bastırmaya çalıştığı gözlemlenmektedir. bu vakitte çocukta öfke krizleri ve şuurlu olarak yabancıdan uzaklaşma davranışı ortaya çıkmaktadır. Daha evvelki altevrelerde yaşanan sıkıntıların bu altevrede külfet yaşanmasına niye olduğu düşünülmektedir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003). Anne ile olan bağlantı ne kadar güzelse anniçin çocuğa gelen teşvik ve övgü davranışlarının o kadar fazla olduğu, çocuğun çevreyi keşfinin arttığı ve çocuğun anneye verdiğini düşündüğü hazzın bakılırsace çoğaldığı düşünülmektedir.
18 ve 20. aylarda çocuklarda bir daha yakınlaşma krizi görülmektedir. Çocuğun kişiselleşmek için anniçin kurtulmaya çalışırken, isteklerini yerine getiren anneye karşı istemsiz bir yakınlaşma dileği duyduğu görülmektedir. Mahler bu davranış örüntüsüne çift eğilimlilik ismini vermektedir. Bu devrin tipik davranışının kararsızlık olduğu söylenmektedir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003). Bu kararsızlık, çocuğun birey olması ve bununla birlikte anneye gereksinim duyması tarafındaki çift eğilimliliğine bağlanabilmektedir.
Üçünücüaltevrede ayrıyeten, Piaget’innesne kalıcılığı kavramı çocuklarda oluşmaya başlamaktadır (Mahler, Pine ve Bergman, 2003). Obje kalıcılığı, objelerin görünmeme durumu bulunmasına karşın varlıklarına devam ettiğine dair kazanılan biliş olarak tanımlanmaktadır (Piaget, 2000). Bu yeti annenin yokluğunda gelişen tasayı kimi vakit bastırabilecek kadar kuvvetli kimi vakit de yetersiz kalacak kadar etkisizdir. Annenin yokluğunda, annenin yerine ortakyaşamsal annenin ikamesi olan bir kişi yahut obje konulmaktadır. tıpkı vakitte obje bölünmesi başlamakta; anne, düzgün ve makus anne olarak bölünmektedir. Yeterli anne, hem çocuğun öfkesinden birebir vakitte makûs anniçin korunmaya çalışmaktadır. Obje bölünmesi, evvelki altevrelerde anne ile sorun yaşayan çocuklarda daha sık ve daha şiddetli görülmektedir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003). Özetle, bu vakitte çocuklar ortakyaşamsal devir, farklılaşma ve alıştırma altevrelerinin de getirdiği kişisel farklılıklar ile birlikte, birey olmanın keşfi ile anne ile bir olmamanın hüznünü bir ortada yaşamakta, anneyi yitirmekten korktuğu kadar anne tarafınca yutulmaktan da korkmakta, beden farklılıklarının farkına varmakta ve eksik gördüğü şeyleri karşıya yansıtmaktadır. Uygun ve berbat olarak böldüğü objeyi ikircikli bakış açısıyla anlamlandırmaya devam etmektedir.
Hikâyede gölde ilerlemeye devam eden Küçük Kara Balık kertenkeleyle karşılaşır, kendisini tanır, onun bilgili ve fikirli biri olduğunu söyler. Kertenkeleye dünyayı dolaşmak istediğini, onu korkutmaya çalıştıklarını, pelikan, bıçkıcı balığı ve karabatağın kendisini öldürmek isteyebileceğini duyduğunu ve kendisinden bilgi edinmek istediğini söyler. Kertenkele, Küçük Kara Balık’ın yanlış bildiği şeyleri düzeltir, dikkatli olması gerektiğini söyler ve kendisini müdafaası için ona bir bıçak verir. Bıçak ile pelikanın kepçesini yarıp çıkabileceğini ve kendini mevtten kurtarabileceğini söyler. Küçük Kara Balık kertenkeleye teşekkür eder ve kertenkelenin epeyce güzel kalpli olduğunu söyler. Kertenkeleye daha evvel o yoldan balık geçip geçmediğini sorar. Küçük Kara Balık’a sorularının karşılıklarını verdikten daha sonra kertenkele çocuklarının uyandığını söyleyerek Küçük Kara Balık’ın yanından ayrılır (Behrengi, 2016).
Küçük Kara Balık, yengeçle müsabakasının ardından kertenkele ile karşılaşmaktadır. Bu müsabakada Küçük Kara Balık annesini aslına bakarsanız öykünün başında geride bırakıp seyahate çıktığı için kertenkeleyi bir anne ikamesi olarak kullandığı söylenebilmektedir. Küçük Kara Balık, kertenkeleyle karşılaştığında daha evvel karşılaştığı karakterlere zıt olarak kertenkeleye olumlu yaklaştığı, ona sorduğu sorularla onun yeterli istikametlerini ortaya çıkarmaya çalıştığı, övgüleri ve yüceltme eforu Mahler’in teorisinde bahsedilen “iyi/kötü anne” bölünmesine ve “iyi anne”yi “kötü anne”den müdafaaya çalışmasına (Mahler, Pine ve Bergman, 2003) benzetilebilmektedir. Kertenkeleyi ikame nesnesi olarak algılamasının ve onu “saf iyilik” olarak anlamlandırmasının bir sebebi de Küçük Kara Balık’ın yutulma korkusu yaşamamış olabileceği düşünülmektedir. Kertenkele Küçük Kara Balık’ın kişiliğine ve davranışlarına hiç bir müdahalede bulunmadığı için Küçük Kara Balık’ta rastgele bir yutulma korkusu yaratmamakta, Küçük Kara Balık’ın davranışlarına ve gelecekte yaşayabileceği tehlikelere karşı ihtar niteliğindeki öğütleri ve tedbir alabilmesi için hançer vermesi kertenkeleye karşı öfkesini yok denecek kadar azaltarak ona karşı olan hürmetini yükseltmekte olduğu söylenebilir. Kertenkelenin de bir anne olması Küçük Kara Balık’ta bu his ve kanıya sebep olabileceği, kertenkeleyi bu yüzden ikame objesi olarak epeyce çabuk kabullendiği düşünülebilir. Ayrıyeten kertenkeleye başka balıkları sorması, Küçük Kara Balık’ın kendi çeşidini öbür tiplerden ayrıştırmaya başladığı izlenimini vermektedir.
Hikayede Küçük Kara Balık kertenkele ile ayrıldıktan daha sonra, hem korkar tıpkı vakitte artık eski minik kara balık olmadığını düşünerek bundan memnunluk duyar. Her geçtiği yerle birlikte bilgisinin arttığını ve dünyayı anlamlandırmasının kolaylaştığını düşünür. Küçük Kara Balık, yolunun üzerinde sempatik bir ceylan görür. Ceylan rahat görünmez, dehşetle etrafına bakınır ve susamasına karşın su içmez biçimdedir. Küçük Kara Balık ceylana niye bu biçimde telaşlı olduğunu sorduğunda ceylan kendisine avcının birinden kaçmaya çalıştığını, vurulduğunu ve su içip kaçacağını söyler. Küçük Kara Balık ceylana epey üzülmesine karşın yoluna devam eder (Behrengi, 2016).
bir daha yakınlaşma evresinde görülmekte olan anneye bir daha yönelim isteği ve keşfedilen hoşlukları anne ile paylaşma ihtiyacı Küçük Kara Balık’ta anne ile uzak kalınması ötürüsıyla geri dönme isteği ve endişeyle görülmektedir. Bu dehşetin kertenkelenin anlattıklarının bir kararı olabileceği de göz gerisi edilmemelidir. Ayrıyeten Küçük Kara Balık’ın yaralı ceylanı görüp üzüldükten daha sonra yoluna devam etmesi “amaca yönelik” davranışları geliştirmekte olduğunu ve bu davranışların dördüncü altevreye geçiş sinyali olarak kabul edilebilir. Ayrıyeten, Küçük Kara Balık’ın kendi farklılaşmasından duyduğu memnunluk da kişiselleşme işareti olarak kabul edilebilir. Küçük Kara Balık’ın ceylana karşı bir empati besleyip bunu kendi hisleri ile karıştırmaması kendisinde özerk kişiliğin oluştuğunun belirtisi olarak gösterilebilmektedir. tıpkı vakitte, Küçük Kara Balık’ta daha evvelde görülen yabancı derdinin ceylanla karşılaştığında görünmediği anlaşılmaktadır.
Yolun devamında Küçük Kara Balık bir balık sürüsüyle karşılaşır. Onlarla konuşarak uzaklardan geldiğini, derenin sonunda okyanusa ulaşmaya çalıştığını söyler. Balık sürüsünden bir balık; bulunduğu yerin artık ırmak olduğunu, ırmağın devamında pelikan olabileceğini, onun kepçesinden korkmadan yoluna devam edip edemeyeceğini sorar. Küçük Kara Balık pelikandan korkmadığını söyleyince öteki balıklar ona hayranlık gösterirler ve onu kahraman ilan ederler. Kimi balıklar onunla gelmek istediklerini ancak pelikandan korktuklarını bunun için onunla gelemeyeceklerini belirler (Behrengi, 2016).
Anne ikamesi yerine koyduğu kertenkelenin Küçük Kara Balık’a verdiği takviye ve teşvik, bundan daha sonra Küçük Kara Balık’ın pelikan korkusunu azalttığı, başka balıklarla bağlantısını arttırdığı ve bunun kararında Küçük Kara Balık’ın keşfe olan hazzında nispi olarak artış olduğu söylenebilmektedir. Ayrıyeten Küçük Kara Balık’ın korkusuz davranışlarının arkadaşları tarafınca onaylanıp, takdir edilerek ödüllendirilmesi ötürüsıyla pekiştirilip, bundan daha sonra korkusuzca hareket etme mümkünlüğünün artacağı alt fikri de göz arkası edilmemelidir. Yapılan çalışmalar takdir edilen davranışın ileride yeniden edilme mümkünlüğünün takdir edilmeyen davranışlara bakılırsa daha fazla olduğunu göstermektedir (McAllister, Stachowiak, Baer ve Conderman, 1969).
Hikayede Küçük Kara Balık yoluna devam eder ve bir karanlık kayanın tabanında uykuya dalar. Gece uyandığında doruğunda Ay Dede’yi görür. Küçük Kara Balık, Ay Dede ile muhabbet etmeye başlar. Küçük Kara Balık, Ay Dede’yi görür görmez epey sevinir, annesiyle birlikteken de Ay’ı epey sevdiğini düşünür. Daima Ay Dede ile konuşmak istemesine karşın annesinin buna müsaade vermediğini hatırlar. Lakin artık Küçük Kara Balık büyümüştür ve annesi yanında yoktur, gidip Ay Dede ile konuşma sonucu alır. Ay Dede’ye dünyayı tanımak istediğini söyleyince Ay Dede dünyanın hayli büyük olduğunu, Küçük Kara Balık’ın tek başına olduğunu ve tehlikelerle karşı karşıya gelebileceğini söyleyip onlardan korkup korkmadığını sorar. Bunun üzerine Küçük Kara Balık korktuğunu lakin bir daha de yoluna devam etmek istediğini belirtir. Konuşmanın sonunda Ay Dede bulutların onun önünü kapatacağını söyler ve yok olur. Küçük Kara Balık sonrasındasındasında da Ay Dede’yi yine bakılırsabileceğinin verdiği itimatla uyumaya devam eder (Behrengi, 2016).
Mahler’in üçüncü altevrede bahsetmiş olduğu çift eğilimlilik kavramı, öyküde Küçük Kara Balık’ın Ay Dede ile içindeki münasebetinden anlaşılabilmektedir. Ay Dede’nin Küçük Kara Balık’a hem annesini hatırlatması tıpkı vakitte annesinin müsaade vermeyeceği davranışları yapmasına güdülemesi çift eğilimli davranışa örnek olarak gösterilebilmektedir. Ay Dede’nin, Küçük Kara Balık gözünde kendisini yutmaya çalışmayan bir anne ikamesi olabileceği, Ay Dede’ye söylemiş olduği korkup lakin bir daha de her yeri görmek isteme davranışını sergilemek istemesinin de bir çift eğilimlilik örneği oluşturduğu çıkarılabilmektedir. Ay Dede ile konuşmak istemesi, onu hayli sevdiğini lisana getirmesi, onun kanılarına hürmet duyması Ay Dede’nin anne ikamesi olarak nitelendirilmesine örnek olarak gösterilebilmektedir. Bunun yanında, Ay Dede’nin bulutların gerisine geçtiğinde yok olmadığının şuurunda olması Küçük Kara Balık’ın, Piaget’in terimi olan obje kalıcılığını geliştirmeye başladığının göstergesi olarak adlandırılabilmekte ve bu dördüncü altevreye geçmeye hazır olduğunun bir işareti olduğu düşünülebilmektedir. Başka yandan, daha evvel anne ikamesi yerine koyduğu yengeç ile birlikte “maskülen” olarak bilinen Ay Dede’den aldığı toplumsal dayanağın Küçük Kara Balık’ın bireyleşmesini kolaylaştırdığı ve obje sürekliliğini desteklediği bu sayede pelikana olan endişesinin azaldığı düşünülebilmektedir.
Ayrışma-bireyleşme periyodunun dördüncü ve son evresi bireyliğin pekişmesi ve coşkusal obje sürekliliğinin başlangıcı olmaktadır. Bu altevrede, çocukların gerçekleştirmesi gereken iki olgudan birincisi, bireyliğe ulaşmak; ikincisi ise dereceli olarak obje sürekliliğine ulaşmak olduğu söylenmektedir. Bu altevrede, çocuk sahip olduğu yeterli ve makûs istikametleri bir ortada toplayıp biricik özellikleriyle, etraftan model alınan özellikleri birleştirerek kendi ferdî kimliğini oluşturmaktadır (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Çocuğun, bu son altevrede -üçüncü yıl- anniçin başka olmanın verdiği tasayı bastırmayı, obje sürekliliğini, âlâ ve makûs objeyi birleştirip bütünsel bir temsil oluşturmayı, kendine ve karşısındakine inanç duymayı pekiştirmekte ve öğrenmekte olduğu belirtilmiştir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Mahler’in obje sürekliliği kavramı, Piaget’in obje kalıcılığı kavramını kapsamaktadır. Çocukta obje sürekliliğinin oluşabilmesi için ön şart obje kalıcılığının oluşmasıdır (Mahler, Pine ve Bergman, 2003). Piaget’in obje kalıcılığı kavramı, anne ortamda olmasa da anne imgesinin varlığının devam ettiğinin algılanması ile başlamaktadır (Baillargeon, 1986). Mahler’e bakılırsa, çocuk obje kalıcılığı geliştirdikten daha sonra iyi anne ve kötü anne temsillerini bir potada eritmektedir. Çocuğun tek bir anne temsili oluşturması obje sürekliliği ismi verilmektedir. Anne ile çocuk içinde bağın yeterliliğini yahut kötülüğünü ortaya çıkaran bir durum da obje sürekliliğiyle alakalı olmaktadır (Mahler, Pine ve Bergman, 2003). Bell’e (1970) bakılırsa, çocukların obje kalıcılığı kişi kalıcılığından evvel oluşuyorsa anne ile çocuk içindeki ilginin yeterli olduğu; tam aykırısı durumlarda ise ortadaki alakanın uyumlu olmadığı çıkarılabilmektedir. Buradan kişi kalıcılığı geliştirilirken hislerin daha fazla ağır olduğunu ve olumlu hislerin obje kalıcılığı geliştirirken bireylere yardımcı olduğu, olumsuz hislerin ise obje kalıcılığı geliştirilirken olumsuz tesirlere niye olduğu çıkarılabilmektedir.
Mahler’e göre obje sürekliliği kavramı süreğen bir kavramdır ve kültürden kültüre değişiklik göstermektedir. Dördüncü altevrenin sonlarına gerçek çocuklar sözel olarak kendilerini nazarance olarak epey daha rahat tabir edebildikleri, obje sürekliliğini sağlayabildikleri, bundan evvelki altevrelere kıyasla bilişsel yeteneklerini geliştirdikleri, gayeye yönelik davranışlarında epeyce daha aktif oldukları ötürüsıyla, çocuklarda bireyselleşmenin başladığı söylenebilmektedir (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Üçüncü yılın sonlarına yanlışsız çocuklarda hazzı erteleme davranışı ile birlikte vakti ve mekânsal algıyı organize edebilme yetisi gelişmektedir. Öteki taraftan annenin dengeli ve istikrarlı oluşunun çocuğun ben teriminin oluşmasında olumlu tesirleri olduğu söylenebilmektedir. Olağan gelişmenin hayli erken ya da epey geç olması çocukta beklenen yutulma dehşetinin hayli daha fazla yaşanmasına niye olabilir. Çocuğun bütün gücünü, kişiliğini anniçin korumak için harcadığı söylenebilmektedir. Olağan gelişim gösteren çocuklar annenin ortamda olmadığı durumlarda obje sürekliliği ve obje kalıcılığı olgusu sayesinde içsel anne imgesini ve annenin ruh içi temsilini kullanarak kendilerini rahatlatabilmektedirler (Mahler, Pine ve Bergman, 2003).
Hikayede, uykusundan uyanan Küçük Kara Balık dışarıda minik balıkların onu beklediğini görür görmez epeyce sevinir. Küçük balıklar onunla gelmek istediklerini fakat bir daha de epey korktuklarını lisana getirirler. Küçük Kara Balık gülerek kendisinin de korktuğunu lakin endişeyi yenmeye çalıştığını söyler ve daima birlikte yola koyulurlar. Çok ilerlemeden ortalık birden sonucuverir ve Küçük Kara Balık pelikanın kepçesinde olduklarını çabucak anlar. Öteki balıklara durumu açıklayıp korkmamaları gerektiğini, bir çıkış yolu bulacaklarını söyler. Minik balıklar ağlarlar ve daha öncesinde kahraman ilan ettikleri Küçük Kara Balık’ı suçlamaya başlarlar. Bu sırada pelikan kahkaha atarak balıklarla dalga geçer. Başka balıklar pelikana yalvarmaya, ona övgüler dizerler ve onları bırakması için pelikanı ikna etmeye çalışırlar. Minik balıklar bütün hatanın Küçük Kara Balık’ta olduğunu, onun kendilerini ikna ettiğini söyleyip pelikanı Küçük Kara Balık’a karşı doldururlar. Pelikan ise şayet küçük balıklar Küçük Kara Balık’a cezasını verip kendisini öldürürlerse onları bırakacağının kelamını verir. Küçük Kara Balık başka balıkları korkak olmakla suçlayıp pelikanın palavra dediğini, kendisini öldürseler bile onları bırakmayacağı konusunda onları ikna etmeye çalışır. Küçük Kara Balık’ın oradan kurtulmak için bir planı olsa da başka balıkları ikna edemez. Küçük balıklar Küçük Kara Balık’a saldırır ve pelikana onu öldürdüklerini, artık kendilerini bırakmalarını isterler. Fakat pelikan kelamını tutmaz ve onları midesine indirir. Küçük Kara Balık ölmez, kertenkeleyi minnetle anarak ondan aldığı bıçakla pelikanın kepçesini deler ve suya atlayıp kaçmaya başlar. Küçük Kara Balık bir daha özgür olduğu için epey memnundur ve arkadaşları onu dinlemediği için onlar ismine epey üzülür (Behrengi, 2016).
Hikâyenin başında, Küçük Kara Balık’ın çıktığı yolda kurbağa sürüsü ile olan irtibatından düşünme, utanma, alay etme, arkadaş olma üzere bilişsel yetenekleri kazanmış olduğu anlaşılabilmektedir. Küçük Kara Balık, kurbağa sürüsüyle karşılaştığı vakit kurbağaları en evvel düzgün, daha sonrasında makus olarak atfetmektedir. Bu durum Küçük Kara Balık’ın obje sürekliliği olgusunu tamamlayamadığının işareti olarak algılanabilmektedir.
Dördüncü altevrede gelişmesi beklenen zaman-mekân algısının Küçük Kara Balık’ta ikinci altevredeyken geliştiği, bilişsel niyet süreçlerini hayli daha erken yönetebildiği söylenebilmektedir. Bu yargıya, öyküde Küçük Kara Balık’ın dereden gelen suların gölde birleştiğini görüp, buradan gölde birleşen suların da denize akacağını çıkarsayabilmesinden varılabilmektedir.
Hikâyede, pelikanın Küçük Kara Balık ve öbür balıkları yuttuğunda öteki balıkların Küçük Kara Balık’a yönelik suçlamalarına karşı, Küçük Kara Balık’ın hiç bir biçimde “ben” algısına ziyan gelmemesi; Küçük Kara Balık’ın oluşturduğu güzel ve makus özelliklerin harmanlanmasına ve “ben” algısında obje sürekliliğini kazanmış bulunmasına işaret edeceği çıkarılabilmektedir. Bunun yanında, Küçük Kara Balık’ta benlik tarifinin dışarıdakilerin tarifine bağlı olmadığı ve kendisine olan inancının tam olduğu söylenebilmektedir. Buna ek olarak, dışarıdan gelen suçlamalara karşın Küçük Kara Balık’ın yaptığı planlarda rastgele bir aksama olmaması, Küçük Kara Balık’ta duygusal regülasyonun gelişmiş olduğunun göstergesi olarak kabul edilebilir. Ayrıyeten öbür balıkların pelikana övgü dolu kelamlar söylemesine rağmen Küçük Kara Balık’ın hiç bir biçimde davranış ve fikrini değiştirmemesi de özerk benteriminin izafi olarak oluşturulduğuna ve dış etmenlerden etkilenmesinin azlığına yordanabilmektedir.
ondan sonrasındasında Küçük Kara Balık’ın pelikanın kesesinden kurtulmak için plan yapması ve bunu adım adım uygulaması bilişsel yeteneklerinin birinci altevrelere kıyasla geliştiğinin bir göstergesi olabilmektedir. Bunun yanında pelikanın kışkırtmaları ile başka balıkların Küçük Kara Balık’ı öldürmeye çalışmaları sırasında Küçük Kara Balık’ın öbür balıklara söylemiş olduği: “Pelikan bizi aslına bakarsanız yuttu, ne olursa olsun sizi geri çıkarmayacak.” (Behrengi, 2016) biçimindeki tabirleri Küçük Kara Balık’ın niçin-sonuç bağı kurup ona nazaran davranışlarını şekillendirdiğinin bir göstergesi olarak algılanabilmektedir. Ayrıyeten yutulma endişesinin azalması ve bilişsel maharetlerinin gelişmesiyle birlikte Küçük Kara Balık kertenkeleden aldığı hançeri pelikanın kesesini kesmek için kullanıp özgürlüğe ve kişiselliğe bir adım daha yaklaşmış olmaktadır.
Küçük Kara Balık, epey daha öncesinden kazandığı obje kalıcılığı kavramını kıssanın sonlarına gerçek obje sürekliliği kavramıyla bütünleştirdiği düşünülmektedir. Kendisini bir kahraman olarak goren öbür balıkların ondan sonrasındasında kendisini makûs, pelikanın kesesine girmelerine niye olan bencil ve niyetsiz bir balık olarak atfetmelerine karşın onların pelikanın kesesinde ölmelerinden dolayı üzülmesi aslında “iyi” ve “kötü” kavramlarını bir potada eritip tek bir obje olarak bütünleştirmesi olarak yorumlanabilmektedir.
Küçük Kara Balık sonunda denize ulaşır bunun için epeyce memnundur. Küçük Kara Balık bir bıçkıcı balığıyla karşılaşıp uyanıklığı ve çevikliği yardımıyla ondan kurtulmayı başarır. daha sonrasında karşılaştığı bir balık sürüsü ile sohbet eder. Sürü üyelerinin onu sürüye davet etmelerine karşın bu tekliften hayli hoşlandığını lakin denizde kendi başına dolaşmak istediğini, daha sonrasında yanlarına gelebileceğini söyler. Sürü üyelerinin onu karabataklara karşı uyarmalarına rağmen Küçük Kara Balık kendisinin hayli badireler atlattığını, karabatağın ona bir şey yapamayacağını söyleyerek yanlarından ayrılır (Behrengi, 2016).
Küçük Kara Balık’ın denizlere ulaştığında yaşadığı coşku ve öncesinde obje sürekliliğini kazanmış olmasının bilgisiyle birlikte Küçük Kara Balık’ın coşkusal obje sürekliliği yaşadığı ön görülebilmektedir. Yaşanılan erken farklılaşma evresi ve ayrılma telaşının geç yaşanmasına karşın Küçük Kara Balık kişiselleşme sürecine gorece sağlıklı ve dördüncü altevrede görülmesi beklenen davranış örüntülerini göstererek kişiselleşmeye adım attığı düşünülmektedir. Öteki balıkların onu sürüye katma isteğine hiç bir öfke ya da korku göstermeksizin olumlu yanıt verip, bir daha de kişisel yaşamak istediğini söylemesi buna örnek gösterilebilmektedir. Öte yandan, yalnız dolaşma isteği Küçük Kara Balık’ın kendi beninin enini keşfetme isteği olarak yorumlanabilmektedir, ayrıyeten bu durumun kendine çok inancı (overconfidence) işareti olduğu söylenebilmektedir Bunların yanında, bütün öykü boyunca daima hissedilen yutulma dehşetinin anne ile Küçük Kara Balık içindeki ortakyaşamsal cihanın olağandan daha az gelişmesinden kaynaklandığı çıkarılabilmektedir.
Hikayenin sonunda, Küçük Kara Balık vefattan epey korktuğunu lakin kıymetli olanın yaşamak olduğunu, öteki balıkların ona hürmet duymasının kendisi için fazlaca kıymetli olduğunu düşünürken karabatağın saldırısına uğrar ve çırpınmasına karşın kurtulamaz. Küçük Kara Balık karabatağa kendisinin zehirli bir balık olduğunu, kendisini yutarsa zehrinden ölebileceğini söyler. Karabatak her ne kadar buna inanmasa da bu riski göze alamayıp, Küçük Kara Balık’ın hareket etmediğini görür görmez gagasını açar, Küçük Kara Balık suya düştüğü an onu tekrar yutar. Karabatağın midesinde ağlayan bir minik balık görür. Ona kızarak ağlamamasını, annesinin gelemeyeceğini, onu kurtaracağını ve karabatağı öldüreceğini söyler. Minik balık ona inanmaz. Küçük Kara Balık bıçağını çıkararak birinci olarak minik balığı kurtarmak istediğini söyleyip minik balığı kurtarır. Minik balık Küçük Kara Balık’ı bekler. O sırada karabatak kıvranmaya başlar, debelenir, haykırır ve suya düşer lakin Küçük Kara Balık’tan tekrar hiç haber alınamaz (Behrengi, 2016).
Küçük Kara Balık’ın minik balığı kurtarmak için kendi yutulma korkusunu bastırabilmesi hazzı erteleme davranışına örnek olarak gösterilebilmektedir. Hedefe yönelik davranışlarda bulunabilmesi, hürmet üzere daha karmaşık kavramların farkına varması ve kendini rahatça tabir edebilmesi, Küçük Kara Balık’ın ayrışma-bireyleşme devrini öngörülen biçimde tamamladığının göstergesi olabilmektedir. Kıssanın sonunda Küçük Kara Balık’tan tekrar haber alınamaması da karakterin ben gelişmenini tamamlamış ve dışarıdan gelebilecek yorumlamalara, tenkitlere karşı “ben”i müdafaayı öğrenmiş olmasının metaforik bir göstergesi ve bunun da karakterin kişiselleşmesini vurgulama yolu olduğu düşünülmektedir.
Yukarıda anlatılanların bir kararı olarak kısaca; bu çalışmada Küçük Kara Balık’ın ayrışma-bireyleşme sürecinin Mahler’in teorisi ve literatür bulguları temelinde incelenmesi hedeflenmiştir. Küçük Kara Balık’ın anne ile kurduğu bağlantının onda yutulma korkusu yarattığı, bu kaygı sonucunda öbür diyarlara gitme fikrinin oluştuğu gözlemlenmiştir. Çıkılan seyahatte olağan ortakyaşamsal evrede yaşanılan aksiliklerden vakit zaman öfke ve korku yaşadığı, öngörüldüğü evre haricindeki evrelerde de görülen yabancı telaşı ve yabancı yansısının vakit zaman bir dahalendiği gözlemlenmektedir. Yengeç ve Ay Dede ile kurduğu bağ daha sonrasında bu olgularda azalma görüldüğü ve bu biçimdece altevre gelişimlerini sağlıklı bir biçimde tamamlayabildiği düşünülmüştür. Küçük Kara Balık’ta beklenendilk evvel gelişen yer-yön kavramı, obje sürekliliği ve duygusal regülasyon üzere bilişsel işlevlerin gelişmiş olmasının Küçük Kara Balık için hami faktör olduğu düşünülmektedir.
Çalışma içerisinde ana karakter cinsiyetsiz olarak değerlendirilmiş, teorideki cinsiyet ile ilgili yerler vurgulanmamıştır. Bundan daha sonraki çalışmalarda, Küçük Kara Balık’a atfedilen cinsiyet rolü ile bir arada farklı çıkarımlar elde edilebileceği düşünülmektedir. Buna ek olarak; Küçük Kara Balık değerlendirilirken muharririn hayat öyküsü, yaşadığı devir ve etraf, tahlilin içeriğine dahil edilmemiştir. Gelecek çalışmalar bu bağlamda değerlendirilirse daha varlıklı sonuçlar çıkabileceği öngörülmektedir. Son olarak çalışma boyunca Küçük Kara Balık sıfır-üç yaş aralığında ele alınmıştır. daha sonraki çalışmalarda, Mahler’in teorisi baz alınarak ergenlikte yaşanılan ayrışma-bireyleşme sıkıntıları temelinde öykünün değerlendirilmesinin literatüre farklı bakış açıları kazandıracağı düşünülmektedir.
Kaynakça
Ainsworth, M. S. (1979). Infant–motherattachment. Americanpsychologist, 34(10), 932.
Ainsworth, M. D. S., &Bell, S. M. (1970). Attachment, exploration, andseparation:
Illustratedbythebehavior of one-year-olds in a strangesituation. Child development, 49-67.
Atasoy, Z., Ertürk, D., & Şener, Ş. (1997). Altı ve on iki aylık bebeklerde bağlanma. Türk
Psikiyatri Dergisi, 8(4), 266-279.
Baillargeon, R. (1986). Representingtheexistenceandthelocation of hiddenobjects: Object
permanence in 6-and 8-month-old infants. Cognition, 23(1), 21-41.
Behrengi, S. (2016). Küçük Kara Balık (M. Alizade, Çev.) Ankara: Binbir Çiçek Kitaplar.
Bell, S. M. (1970). Thedevelopment of theconcept of object as relatedtoinfant-mother
attachment. Child Development, 291-311.
Bergman, A., &Harpaz-Rotem, I. (2004). Revisiting rapprochement in the light of
contemporary developmental theories. Journal of the American Psychoanalytic Association, 52(2), 555-569.
Dunbar, J. L. (2008). A conflict between distance and closeness: the mother’s bittersweet
experience of becoming separate from her toddler. Infant observation, 11(1), 77-88.
Freud, S. (1997). 5. Inhibitions, Symptoms, andAnxiety. EssentialPapers on Obsessive-
compulsiveDisorder, 91.
Furman, E. (1996). On motherhood. Journal of the American Psychoanalytic Association, 44,
429-447.
Güven, M., & Aslan, S. (2010). The Evaluation of Separation-IndividuationLevels of
UniversityStudents in Terms of SomeVariable. EducationSciences, 5(3), 765-774.
Klein, M. (1952). Theorigins of transference. The International journal of psycho-
analysis, 33, 433.
Mahler, M. S., Pine, F., Bergman, A. (2003). İnsan yavrusunun ruhsal doğumu. (A. N.,
Babaoğlu, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
McAllister, L. W., Stachowiak, J. G., Baer, D. M., &Conderman, L. (1969). The Application
of OperantConditioningTechniques in a Secondary School Classroom1. Journal of AppliedBehavior Analysis, 2(4), 277-285.
Parens, H. (1979). DevelopmentalConsiderations of Ambivalence: Part 2 of an Exploration of
theRelations of InstinctualDrivesandtheSymbiosis-Separation-IndividuationProcess. ThePsychoanalyticstudy of thechild, 34(1), 385-420.
Piaget, J. (2000). Piaget’stheory of cognitivedevelopment. Childhoodcognitive
development: Theessentialreadings, 33-47.
Shaver, P. R., &Mikulincer, M. (2005). Attachmenttheoryandresearch: Resurrection of the
psychodynamicapproachtopersonality. Journal of Research in Personality, 39(1),
22-45.
Spitz, R. (1965). Thefirstyear of life. New York: International UniversitiesPress
Topcu, M. (2016). Ayrılma ve Bireyleşme: Obje Alakaları Üzerine Terapötik Uygulama,
Ayna Klinik Psikoloji Mecmuası, 3(2), 27-28.
Tüzün, O., & Sayar, K. (2006). Bağlanma kuramı ve psikopatoloji. Düşünen Adam, 19(1), 24-
39.
Tyson, P., &Tyson, R. L. (1990). An overview of theories of objectrelations. Psychoanalytic
Theories of Development: An Integration, 69-86.
Yüksel, E. G. (2006). Üniversite öğrencilerinin ayrılma bireyleşme özellikleri ve etkileyen
etmenler. Uzmanlık Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi.
Okumaya devam et...