Yaşlanırken demans riski artar. O denli ki 85 yaşında insanların üçte birinde bu risk bir biçimde vardır. Yaşlanırken demans gelişmenini azaltmak mümkün müdür? Aslında gerçek manada demans riskini azaltan tam tedavi yahut önleyen tedavi yoktur. Fakat riski azaltmada yapılabilecekler vardır.
Risk faktörü bir hastalığın gelişmesi talihini arttıran duruma denir. Kimi risk faktörleri denetim edilebilirken kimileri denetim edilmez. Örneğin Alzheimer hastalığı için en büyük risk yaşlanmadır ve bir kişi ne yaparsa yapsın yaşlanmayı durduramaz. Kişinin önleyemediği bir diğer risk faktörü ise genleridir.
Lakin bir hastalıkta riski azaltan davranış ve ömür tarzı, beslenme, hareket durumu üzere etmenler kişi tarafınca denetim edilebilir. Örneğin yüksek kan basıncı kalp hastalıkları için bir risk faktörüdür ve şayet tansiyonu düşüren beslenme ve ömür tarzı değişiklikleri ile kan basıncı düşürülürse bu risk yönetilmiş olur.
Yaşlı popülasyon arttıkça demans artmaktadır. Fakat popülasyonun eğitim seviyesi ve hayat tarzına göre demans kimi yaşlı popülasyonlarda gorece azalmaktadır.
Bu kapsamda dikkati çeken 3 durum vardır.
Yüksek kan basıncı denetimi: Tansiyon yüksekliği, kalp, kan damarları ve beyin üzerinde ziyanlı tesirlere sahip olup, beyin kanaması riskini arttırır ve damar kökenli demans riski artar. İdman ve sigarayı bırakma üzere hayat tarzı değişiklikleri ve ilaç kullanması üzere yaklaşımlar bu riski azaltır dolaylı olarak demanstan kollayıcı olur.
Kan şekeri idaresi: Kan şekeri yüksekliği, beyin kanaması, kalp hastalığı, bilişsel bozukluk ve demans riskini arttırır. Sağlıklı beslenme, nizamlı idman, sigarayı bırakma ve kan şekeri sistemli denetimleri bu risklerin idaresine katkıda bulunur.
Sağlıklı diyetle beslenme: Kabukları çıkarılmamış tahıl (kepekli ekmek), orantılı zerzevat ve meyve karışımı, yağsız et ve deniz eserleri, zeytinyağı üzere doymamış yağ asitleri, düşük yağlı eserler, yağ ve şeker oranı istikrarlı öbür eserler ile beslenme durumunun sürdürülmesi sağlıklı diyet olarak kabul edilir.
İdeal kilo da kalma: Obez ve çok kilolu olma diyabet ve kalp hastalığı riskini arttırır.
Fiziki manada hareketli olma ve sürdürme: Haftada 150 dakika orta yoğunlukta fizikî aktivitenin kilo alımını denetimde, kalp hastalığında, kan basıncının düzenlenmesinde tesirli olduğu bilinmektedir.
Zihinsel manada faal kalma: Bir kişinin zihinsel olarak faal kalmasını sağlayan aktiviteler içinde okuma, satranç oynama, dama oynama, el hüneri gerektiren işlerle iştigal etme, yeni hobiler öğrenme, toplumsal etkinliklere katılma, yeni şeyler öğrenme, yeni spor öğrenme, masa tenisi oynama, sudoku çözme, bulmaca çözme doldurma vs. sayılabilir.
Aile ve arkadaşları ile ilişkilerini sürdürme (sosyal kalma) Alzheimer’de toplumsal izolasyon ve yalnızlık bilişsel azalma ile direkt ilgilidir. Bunun için arkadaş etrafı ve aile etrafı kontaklarının arttırılması önerilir.
İşitme sorunlarını çözme: İşitme zorluğu bilişsel faaliyetleri bozarak demansa katkıda bulunur.
Düzenli uyuma: Sistemli uyku, akıl ve vücut sıhhati için son derece kıymetlidir. Günde 7-8 saat uyumak gerekir uykusuzluk için kesinlikle tedavi alınmalıdır.
Kafa travmalarını önleme;
Alkol alımını azaltma: Alkol hem sarhoşken düşmeye , birebir vakitte diyabet, kan basıncı, beyin kanaması, bellek bozuklukları duygudurum bozukluklarına niye olur. Bu niçinle alkol alımının epeyce azaltılması önerilir.
Sigara içmeme: Sigarayı bırakma kalp sıhhati, akciğer sıhhati, beyin kanaması riskini azaltarak damarsal demans riskini azaltır.
Okumaya devam et...
Risk faktörü bir hastalığın gelişmesi talihini arttıran duruma denir. Kimi risk faktörleri denetim edilebilirken kimileri denetim edilmez. Örneğin Alzheimer hastalığı için en büyük risk yaşlanmadır ve bir kişi ne yaparsa yapsın yaşlanmayı durduramaz. Kişinin önleyemediği bir diğer risk faktörü ise genleridir.
Lakin bir hastalıkta riski azaltan davranış ve ömür tarzı, beslenme, hareket durumu üzere etmenler kişi tarafınca denetim edilebilir. Örneğin yüksek kan basıncı kalp hastalıkları için bir risk faktörüdür ve şayet tansiyonu düşüren beslenme ve ömür tarzı değişiklikleri ile kan basıncı düşürülürse bu risk yönetilmiş olur.
Yaşlı popülasyon arttıkça demans artmaktadır. Fakat popülasyonun eğitim seviyesi ve hayat tarzına göre demans kimi yaşlı popülasyonlarda gorece azalmaktadır.
Bu kapsamda dikkati çeken 3 durum vardır.
Fiziksel aktivite durumu
Kan basıncı denetimi
Bilişsel canlılık (okuma, düşünmek, sudoku çözmek, sosyalite, hobi aktiveleri vs.)
Yüksek kan basıncı denetimi: Tansiyon yüksekliği, kalp, kan damarları ve beyin üzerinde ziyanlı tesirlere sahip olup, beyin kanaması riskini arttırır ve damar kökenli demans riski artar. İdman ve sigarayı bırakma üzere hayat tarzı değişiklikleri ve ilaç kullanması üzere yaklaşımlar bu riski azaltır dolaylı olarak demanstan kollayıcı olur.
Kan şekeri idaresi: Kan şekeri yüksekliği, beyin kanaması, kalp hastalığı, bilişsel bozukluk ve demans riskini arttırır. Sağlıklı beslenme, nizamlı idman, sigarayı bırakma ve kan şekeri sistemli denetimleri bu risklerin idaresine katkıda bulunur.
Sağlıklı diyetle beslenme: Kabukları çıkarılmamış tahıl (kepekli ekmek), orantılı zerzevat ve meyve karışımı, yağsız et ve deniz eserleri, zeytinyağı üzere doymamış yağ asitleri, düşük yağlı eserler, yağ ve şeker oranı istikrarlı öbür eserler ile beslenme durumunun sürdürülmesi sağlıklı diyet olarak kabul edilir.
İdeal kilo da kalma: Obez ve çok kilolu olma diyabet ve kalp hastalığı riskini arttırır.
Fiziki manada hareketli olma ve sürdürme: Haftada 150 dakika orta yoğunlukta fizikî aktivitenin kilo alımını denetimde, kalp hastalığında, kan basıncının düzenlenmesinde tesirli olduğu bilinmektedir.
Zihinsel manada faal kalma: Bir kişinin zihinsel olarak faal kalmasını sağlayan aktiviteler içinde okuma, satranç oynama, dama oynama, el hüneri gerektiren işlerle iştigal etme, yeni hobiler öğrenme, toplumsal etkinliklere katılma, yeni şeyler öğrenme, yeni spor öğrenme, masa tenisi oynama, sudoku çözme, bulmaca çözme doldurma vs. sayılabilir.
Aile ve arkadaşları ile ilişkilerini sürdürme (sosyal kalma) Alzheimer’de toplumsal izolasyon ve yalnızlık bilişsel azalma ile direkt ilgilidir. Bunun için arkadaş etrafı ve aile etrafı kontaklarının arttırılması önerilir.
İşitme sorunlarını çözme: İşitme zorluğu bilişsel faaliyetleri bozarak demansa katkıda bulunur.
Düzenli uyuma: Sistemli uyku, akıl ve vücut sıhhati için son derece kıymetlidir. Günde 7-8 saat uyumak gerekir uykusuzluk için kesinlikle tedavi alınmalıdır.
Kafa travmalarını önleme;
Alkol alımını azaltma: Alkol hem sarhoşken düşmeye , birebir vakitte diyabet, kan basıncı, beyin kanaması, bellek bozuklukları duygudurum bozukluklarına niye olur. Bu niçinle alkol alımının epeyce azaltılması önerilir.
Sigara içmeme: Sigarayı bırakma kalp sıhhati, akciğer sıhhati, beyin kanaması riskini azaltarak damarsal demans riskini azaltır.
Okumaya devam et...