Münasebet deyince günümüz beşerinin aklına romantik bağ, aşk ilgileri geliyor. Bu durum bile bağ kavramına ve münasebet kurmaya ne kadar yabancılaştığımızın bir habercisidir tahminen de. Bu yazımızda, ilişkisel bir varlık olan beşere ve onun ferdi tarihi mühletince kurduğu bağ dinamiklerine göz atacağız.
İnsan canlısının bağlantı macerası doğmadan anne karnında başlamaktadır. Annenin aldığı her türlü besinden, dinlediği müzikten, maruz kaldığı her türlü hadiseden ve stresörden birey daha dünyaya gelmeden nasibini almaktadır. Bu süreçte anne (bakım veren kimse) bebeği besler, her türlü bakımını üstlenir ve dışarıdan gelebilecek tehlikelerden korur. Koruyucu-kollayıcı seviyesinde kurulan bu bağlantıda bebek-anne içinde vakit ortasında adeta bir bütünlük oluşur. Bu kelam konusu bütünlükten bahsederken yalnızca mecazi bir manadan bahsetmiyoruz. Zira günümüzde birfazlaca nörobilimsel araştırmadan, bebeklerin muhakkak bir vakte kadar kendilerinin bir benlik sahibi olmadıklarını ve anneleriyle bütün bir vücut hissiyatı ortasında yaşadıklarını öğreniyoruz.
Anne-bebek alakası bireyin hayatında deneyimlediği birinci alakadır ve denebilir ki bu ilgi, bireyin ileriki yaştaki bütün bağ dinamiklerinin temelini oluşturacaktır. bu biçimde soruna, bireyin ferdî tarihinin ve birfazlaca ilgi dinamiğinin ele alındığı terapi odasından bakmak çok yerinde olacaktır.
Terapi ve Alaka
Irvin Yalom’a bir gün sormuşlar:
Ne yapıyorsunuz da yeterli geliyorsunuz?
Yalom yanıt vermiş;
Benim bir tane mesleksel tespihatım var, onu çekiyorum…
O da şudur: münasebettir düzgünleştiren, münasebettir düzgünleştiren, ilgidir iyileştiren…
Çağdaş psikoterapinin ve psikanalizin kurucusu Sigmund Freud, çalışmalarının başlarında, hastalarının bastırdıkları çeşitli his ve fikirleri lisana getirmelerini sağlamaya odaklanmıştı ve gözle görünür derecede bir güzelleşme meydana geldiğini keşfetmişti. Ama çalışmalarının ilerleyen devirlerinde, tedavide asıl düzgünleştirici gücün, terapist ve hasta içinde kurulan profesyonel bağla sağlandığı kanısına varmıştı. Bu duruma da kuramında, transferans (aktarım) ismini vermişti.
Bir terapist hangi ekolü benimsemiş olursa olsun, kuvvetli bir terapötik ilginin asıl şifa kaynağı olduğu gerçeğiyle karşılaşacaktır. Zira danışan, geçmişte yaşanmış ancak zihninde tam olarak kapanmamış sıkıntıları terapi odasında, terapist üzerinden tekrar yaşamaktadır. Danışan, terapötik alaka boyunca terapistini ferdî tarihinden getirdiği birtakım muhakkak rollere bürüme eğilimindedir. Bunlar; danışanın annesi, babası, öğretmeni, tacizcisi, sevgilisi vs. olabilir. İşte bunlar, yazımızın da başında kelam ettiğim anneyle başlayan ilgiler silsilesinin devamı niteliğinde olan bağlantılardır ve bu niçinlerden dolayı bireyin hayatı için büyük ehemmiyet teşkil etmektedir.
Ferdi yaşantılarımızdaki bağların ehemmiyetini kavradığımıza nazaran yakın vakitte hepimizi derinden etkileyen, hayatımızda kalıcı izler bırakan ve bağların ehemmiyeti noktasında en düzgün ders aldığımız Covid-19 salgını ve pandemi konusuna da bir göz atalım.
Pandemide Alakalar
2020’de ömrümüze giren Covid-19 virüsü ve devamında gelen karantina günleri sebebiyle bütün dünya bir devir konutlarımıza kapanmak zorunda kalmıştık. bu vakitte neredeyse herkes meskenden çıkamama, sosyalleşememe, sevdikleriyle görüşememe ve yalnız kalmaktan mustaripti. Bu durum yazımızın da vurgu yaptığı, insanın ilişkisel bir varlık olduğu gerçeği ile direkt alakalıdır.
Karantina günlerinde birden fazla insan kendine muhakkak maksatlar belirlemişti: Şu kitabı okuyacağım, şu lisanı öğreneceğim, şu sinemaları izleyeceğim üzere. Lakin ondan sonrasında, biroldukça kişi o kadar boş vakte karşın nasıl gayelerini gerçekleştiremediğini anlamakta zorlanmıştı. Bunu şu örnekle açıklayabiliriz: Akaryakıtı doldurulmamış bir otomobil trafik ne kadar boş olursa olsun yol kat edemez. Yani ilgilerimiz olmadan sahiden hayli güç bir pozisyona düşmekteyiz.
Karantinaya benzeri bir örnek olarak hapishanelerdeki hücre cezalarını da verebiliriz. Günümüzde birfazlaca ruh sıhhati uzmanı bu uygulamayı desteklememektedir. Zira bu uzmanlar, kişinin bütün dünyayla ilgisinin kesilmesinin bireyin şizofreni riskini artırdığını anlatmaktadır. Yani kişi ceza almamaktadır, ruh sıhhati bozulmaya terk edilmektedir.
Lacan’ın ‘‘ lakin bir öteki ile var olabilen’’ olarak tanımladığı insan canlısı, hayatını kurduğu bağlantılar üzerine inşa etmektedir, buna mecburdur. Bu, bir bakımdan insanın zaafı yahut eksikliği olarak kıymetlendirilebilir fakat bu durumu kabullenip aile, arkadaş, işçi-patron, ömür hatta vefatla ilgilerimiz üzerine tekamül edebilirsek bunun bir eksiklik değil, adeta bir nimet olduğunu bakılırsabiliriz.
Okumaya devam et...
İnsan canlısının bağlantı macerası doğmadan anne karnında başlamaktadır. Annenin aldığı her türlü besinden, dinlediği müzikten, maruz kaldığı her türlü hadiseden ve stresörden birey daha dünyaya gelmeden nasibini almaktadır. Bu süreçte anne (bakım veren kimse) bebeği besler, her türlü bakımını üstlenir ve dışarıdan gelebilecek tehlikelerden korur. Koruyucu-kollayıcı seviyesinde kurulan bu bağlantıda bebek-anne içinde vakit ortasında adeta bir bütünlük oluşur. Bu kelam konusu bütünlükten bahsederken yalnızca mecazi bir manadan bahsetmiyoruz. Zira günümüzde birfazlaca nörobilimsel araştırmadan, bebeklerin muhakkak bir vakte kadar kendilerinin bir benlik sahibi olmadıklarını ve anneleriyle bütün bir vücut hissiyatı ortasında yaşadıklarını öğreniyoruz.
Anne-bebek alakası bireyin hayatında deneyimlediği birinci alakadır ve denebilir ki bu ilgi, bireyin ileriki yaştaki bütün bağ dinamiklerinin temelini oluşturacaktır. bu biçimde soruna, bireyin ferdî tarihinin ve birfazlaca ilgi dinamiğinin ele alındığı terapi odasından bakmak çok yerinde olacaktır.
Terapi ve Alaka
Irvin Yalom’a bir gün sormuşlar:
Ne yapıyorsunuz da yeterli geliyorsunuz?
Yalom yanıt vermiş;
Benim bir tane mesleksel tespihatım var, onu çekiyorum…
O da şudur: münasebettir düzgünleştiren, münasebettir düzgünleştiren, ilgidir iyileştiren…
Çağdaş psikoterapinin ve psikanalizin kurucusu Sigmund Freud, çalışmalarının başlarında, hastalarının bastırdıkları çeşitli his ve fikirleri lisana getirmelerini sağlamaya odaklanmıştı ve gözle görünür derecede bir güzelleşme meydana geldiğini keşfetmişti. Ama çalışmalarının ilerleyen devirlerinde, tedavide asıl düzgünleştirici gücün, terapist ve hasta içinde kurulan profesyonel bağla sağlandığı kanısına varmıştı. Bu duruma da kuramında, transferans (aktarım) ismini vermişti.
Bir terapist hangi ekolü benimsemiş olursa olsun, kuvvetli bir terapötik ilginin asıl şifa kaynağı olduğu gerçeğiyle karşılaşacaktır. Zira danışan, geçmişte yaşanmış ancak zihninde tam olarak kapanmamış sıkıntıları terapi odasında, terapist üzerinden tekrar yaşamaktadır. Danışan, terapötik alaka boyunca terapistini ferdî tarihinden getirdiği birtakım muhakkak rollere bürüme eğilimindedir. Bunlar; danışanın annesi, babası, öğretmeni, tacizcisi, sevgilisi vs. olabilir. İşte bunlar, yazımızın da başında kelam ettiğim anneyle başlayan ilgiler silsilesinin devamı niteliğinde olan bağlantılardır ve bu niçinlerden dolayı bireyin hayatı için büyük ehemmiyet teşkil etmektedir.
Ferdi yaşantılarımızdaki bağların ehemmiyetini kavradığımıza nazaran yakın vakitte hepimizi derinden etkileyen, hayatımızda kalıcı izler bırakan ve bağların ehemmiyeti noktasında en düzgün ders aldığımız Covid-19 salgını ve pandemi konusuna da bir göz atalım.
Pandemide Alakalar
2020’de ömrümüze giren Covid-19 virüsü ve devamında gelen karantina günleri sebebiyle bütün dünya bir devir konutlarımıza kapanmak zorunda kalmıştık. bu vakitte neredeyse herkes meskenden çıkamama, sosyalleşememe, sevdikleriyle görüşememe ve yalnız kalmaktan mustaripti. Bu durum yazımızın da vurgu yaptığı, insanın ilişkisel bir varlık olduğu gerçeği ile direkt alakalıdır.
Karantina günlerinde birden fazla insan kendine muhakkak maksatlar belirlemişti: Şu kitabı okuyacağım, şu lisanı öğreneceğim, şu sinemaları izleyeceğim üzere. Lakin ondan sonrasında, biroldukça kişi o kadar boş vakte karşın nasıl gayelerini gerçekleştiremediğini anlamakta zorlanmıştı. Bunu şu örnekle açıklayabiliriz: Akaryakıtı doldurulmamış bir otomobil trafik ne kadar boş olursa olsun yol kat edemez. Yani ilgilerimiz olmadan sahiden hayli güç bir pozisyona düşmekteyiz.
Karantinaya benzeri bir örnek olarak hapishanelerdeki hücre cezalarını da verebiliriz. Günümüzde birfazlaca ruh sıhhati uzmanı bu uygulamayı desteklememektedir. Zira bu uzmanlar, kişinin bütün dünyayla ilgisinin kesilmesinin bireyin şizofreni riskini artırdığını anlatmaktadır. Yani kişi ceza almamaktadır, ruh sıhhati bozulmaya terk edilmektedir.
Lacan’ın ‘‘ lakin bir öteki ile var olabilen’’ olarak tanımladığı insan canlısı, hayatını kurduğu bağlantılar üzerine inşa etmektedir, buna mecburdur. Bu, bir bakımdan insanın zaafı yahut eksikliği olarak kıymetlendirilebilir fakat bu durumu kabullenip aile, arkadaş, işçi-patron, ömür hatta vefatla ilgilerimiz üzerine tekamül edebilirsek bunun bir eksiklik değil, adeta bir nimet olduğunu bakılırsabiliriz.
Okumaya devam et...