Araştırmamızın temel maksatlarından birincisi öğrencilerin hayat manası, ruhsal dayanıklılık, akran zorbalığı ve intihar niyetleri içinde bir bağlantı olup olmadığını tespit etmekti.
Yapılan yol tahlili kararında hayat manası ölçeğinin alt boyutlarından biri olan var olan mana boyutundaki bir ünitelik artışın intihar mümkünlüğü ölçeğindeki tüm alt boyutlarda (intihar mümkünlüğü, olumsuz benlik algısı, ümitsizlik, düşmanlık ve negatif algı) azalmaya sebep olduğu tespit edilmiştir. Ergende mevcut bir hayat manasının olması, onu intihar olasılığıne karşı kollayıcı bir bariyer tesiri olarak çevrelemektedir denilebilir. Camphell ve Fahy (2005), intihar ile intihar mümkünlüğü içinde da bir münasebet olduğunu tabir etmektedir. İntihar mümkünlüğü olduğunu lisana getiren bireylerin %20’sinin intihar teşebbüsünde bulunduğunu belirtmektedir. Bu şahısların büyük çoğunluğunun intihar davranışı öncesi profesyonel yardım gördüğünü; rastgele bir niçinle daha evvel hastanede psikiyatrik tedavi görmüş olan bireylerde intihar hadiselerine daha fazla rastlandığını tespit etmiştir.
Tıpkı biçimde ergen ruhsal dayanıklılık ölçeğinin aile takviyesi ve akran takviyesi alt boyutlarındaki bir ünitelik artışın intihar mümkünlüğü ölçeğinin tüm alt boyutlarında azalmaya sebep olduğu tespit edilmiştir. Ruhsal dayanıklılığın intihar mümkünlüğünü önleyici bir rol üstlendiği görülmektedir. Emsal olarak ergen ruhsal dayanıklılık ölçeğinin ahenk boyutundaki bir ünitelik artışın intihar mümkünlüğü ölçeğinin olumsuz benlik algısı alt boyutunda azalmaya sebep olmaktadır. Literatürdeki bulgular araştırmadan elde edilen bulgularla birbirine paralellik arz etmektedir. Akran zorbalığının, çocuklar ve ergenler içinde en çok gözlenen şiddet sorunu olduğu ve uzun vadede anti-sosyal davranış bozukluklarına dönüşebilme riskini barındırdığı tabir edilmiştir (Smokowski ve Kopasz, 2005). Akran zorbalığına maruz kalan öğrenciler başkalarına bakılırsa daha sık intihar mümkünlüğü yaşamaktadır (Kowalski, Limber, Agatston, 2008). Araştırmalarda okul uyumsuzluğu, sigara kullanması ve akran zorbalığına maruz kalma içinde müspet istikametli münasebet saptanmıştır (Nansel, Overpeck, Pilla, Ruan, Simmons-Morton ve Scheidt, 2001).
Yaşam manası ölçeğinin var olan mana alt boyutu intihar mümkünlüğü ölçeğinin intihar mümkünlüğü, olumsuz benlik algısı, ümitsizlik, düşmanlık ve negatif algı alt boyutlarında azalışa sebep olurken; ömür manası ölçeğinin aranan mana boyutundaki bir ünitelik artışın intihar mümkünlüğü ölçeğinin intihar mümkünlüğü, ümitsizlik ve düşmanlık alt boyutlarında artışa sebep olduğu saptanmıştır. Ayakta tedavi nazarann hasta kümesinde intihar oranını araştıran Dean ve Range (1999), yol tahlili kullanarak yaptığı çalışmasında, ümitsizlikle hem de intihar mümkünlüğü ve ömür manası içinde manalı ilgiler elde etmiştir. Buna bakılırsa kişinin hayat manası seviyesi yükseldikçe intihar mümkünlüğü artmaktadır (Akt. Atlı, 2007). Dünya Sıhhat Örgütü (2014) datalarına göre nüfusu 300 binden çok olan 172 ülkede intihar suratları yüz binde 0,4-44,2 içinde değişmektedir. 2012 yılında intihar tüm dünyadaki ölümlerin %1,4 ünü oluşturarak en sık görülen 15. vefat niçini olarak yerini almıştır. Global olarak 15-29 yaşındaki genç yetişkinlerin ölümlerinin %8,5’ini intihar oluşturur. Bu yaş kümesinde trafik kazalarından daha sonraki en sık ikinci mevt niçinidir.
Akran zorbalığı belirleme ölçeğinin sözel istismar alt boyutundaki bir ünitelik artışın, ergen ruhsal dayanıklılık ölçeğinin aile takviyesi, akran takviyesi alt boyutlarında azalışa; intihar mümkünlüğü ölçeğinin intihar mümkünlüğü ve düşmanlık ile ergen ruhsal dayanıklılık ölçeğinin okul takviyesi alt boyutunda artışa niye olmaktadır. bir daha benzeri olarak akran zorbalığı belirleme ölçeğinin toplumsal manipülasyon alt boyutunda bir ünitelik artışın, ömür manası ölçeği alt boyutlarından var olan mana, ergen ruhsal dayanıklılık ölçeğinin alt boyutlarından ahenk, akran takviyesi ve aile takviyesi alt boyutlarında; intihar mümkünlüğü ölçeğinin düşmanlık alt boyutlarından düşmanlık alt boyutunda azalışa sebep olurken ümitsizlik alt boyutunda artışa sebep olmaktadır. Soylu (2007), depresyonu olan gençlerde intihar mümkünlüğünü etkileyen toplumsal, duygusal ve bilişsel faktörlerinin araştırılması isimli çalışmasında, ergen bireylerde kız cinsiyetli olunması, depresyonun varlığı ve şiddetli olması, yüksek korku düzeyi, ümitsizlik düzeyinin yüksekliği, algılanan toplumsal dayanak düzeyinin düşüklüğü, benlik hürmetinin azlığı, arkadaş dayanağının az olması, somatizasyon, düşmanlık, psikotizm, duygusal kuvvetlikler ve akran alakalarıyla ilgili zorluklar intihar mümkünlüğü ile bağlı olarak tespit edilmiştir. Kim ve Leventhall (2008), zorbalık ve intihar alakasını araştırdıkları genel tarama çalışmalarında, 5 kıtadaki 16 ülkede yapılan 37 araştırma tek tek incelenmiş, zorbalığa maruz kalmanın kurbanlar için yıkıcı bir etkisinin olduğu belirlenmiş; intihar mümkünlüğünü tetiklediğini ortaya çıkarmış; günümüz toplumları açısından zorbalık davranışlarının fazlaca önemli bir sorun olduğu saptanmış; akran zorbalığının tüm dünya toplumları için global önemli bir halk sıhhati sorunu olarak ele alınması gerektiği vurgulanmıştır.
Akran zorbalığı belirleme ölçeğinin fizikî akın alt boyutundaki bir ünitelik artışın, ömür manası ölçeğinin var olan mana; ergen ruhsal dayanıklılık ölçeğinin aile takviyesi, akran takviyesi ve okul dayanağı; intihar mümkünlüğü ölçeğinin olumsuz benlik algısı ve ümitsizlik boyutlarında azalmaya yol açarken; intihar mümkünlüğü ölçeğinin düşmanlık boyutunda artışa niye olmaktadır. Literatüre baktığımızda zorbalığa maruz kalan ergenlerin kendine ziyan verme şekli yansılar geliştirdikleri fark edilmektedir. Kimi teorik açıklamalar zorba kurbanı olmanın negatif duygusal ve ruhsal sonuçlarının üzerinde durmaktadır. Bunun niçinleri üzerinde çalışan Hay, Meldrum ve Mann (2010), kurban konumunda olmanın ergenler için bir çeşit gerginlik oluşturduğunu ve bu gerginliğin olumsuz hisleri tetikleyerek kendine ziyan vermeye yönelik davranışları harekete geçirdiğini tabir etmektedir. Bu teoriyi deher neysel olarak test etmek için Hay ve Meldrum, kendine ziyan verme istikametindeki niyetle olduğu kadar zorbalığın olumsuz hislerle da bağlı olduğunu bildirmişlerdir. Genel olarak düşündüğümüzde bu modeller bize zorbalık kurbanlarının itaatkar ve güçsüz toplumsal duruma zorlandığını ve bunun sonucunda de öz yeterlik, öz kıymet algılarının ve genel motivasyonlarının azaldığını; olumsuz hislerinin, olumsuz benlik algılarının ve depresif his durumlarının arttığını söz etmektedir. Nazir ve Pişkin (2015) Türkiye ve Hindistan’da eşgüdümlü biçimde yürüttükleri araştırmalarında, akran zorbalığının öğrencilerin üstündeki tesirlerini ölçmüşler ve edinilen sonuçlara göre akran zorbalığı, öğrencilerin özgüvenini ve özgüvenlerini büyük oranda azaltarak, öğrencilerde depresif his durumuna sebep olduğunu; bunların yanında hem de zorbalığa maruz kalan öğrencilerin kendilerini etraflarından yalıtılmış ve yalnız hissetmelerine niye olduğunu tespit etmişlerdir. Kendilerini yalnız, yalıtılmış ve depresif hisseden öğrencilerin intihar mümkünlüğü, intihar mümkünlüğü durumu yahut intihar teşebbüsü davranışı ortasında bulunma ihtimali çok fazladır.
Yaşam manasının var olan mana boyutundaki bir ünitelik artış, intihar mümkünlüğü ölçeğinin intihar mümkünlüğü, olumsuz benlik algısı, ümitsizlik, düşmanlık ve negatif algı boyutlarında azalmaya niye olmaktadır. Öbür bir tabirle öğrencilerin mana kanılarına sahip olmaları, intihar kanılarını, olumsuz benlik algılarını, ümitsizlik seviyelerini, düşmanlık ve negatif algı düzeylerini düşürmektedir. Bu sonuçların, Hay ve Meldrum’un (2010) üstte bahsedilen araştırma bulgularına paralellik gösterdiği görülmektedir. Ergenlerin ömür manası seviyesi yükseldikçe intihar fikirleri, olumsuz benlik algısı, ümitsizlik ve negatif algı seviyeleri giderek azalmaktadır. Hayat manasının aranan mana boyutundaki bir ünitelik artış, intihar mümkünlüğü ölçeğinin intihar mümkünlüğü, ümitsizlik ve düşmanlık boyutlarında artışa niye olmaktadır. Öteki bir tabirle ömür manası arayışında olmak, intihar mümkünlüğü, ümitsizlik ve düşmanlık düzeylerinde artışa niye olmaktadır. çabucak hemen bir mana olasılığıne sahip olunmaması ve hala arayışta olunması, gençlerdeki intihar mümkünlüğünü, ümitsizliği ve düşmanlık boyutlarını artırmaktadır. Dilbaz, Holat, Bayram ve Tüzer (1995)’ın yaptıkları çalışmada, ümitsizliğin da intiharı anlamada araştırmalara yol gösterecek bir kavram olduğunu ortaya çıkartmışlardır. Çalışmalarında intihar teşebbüsünde bulunan hastalarda intihar teşebbüsünde bulunmayanlara göre ümitsizlik hislerinin pek ağır olarak ortaya çıktığını; kişinin yaşama bakış açısının ümitsizliklerle doluysa intihar riskinin de arttığını belirtmektedirler. Heisel ve Flett (2004), hayat manası, hayat doyumu ve intihar mümkünlüğü içindeki bağlantıyı incelemişlerdir. Yapılan çalışmada ömür manası ve hayat doyumunun, depresyon, nevrotizm ve toplumsal ümitsizliğe karşı esirgeyici bir rolünün olduğunu bulmuşlardır. Hayat manası mümkünlüğünün manalı bir biçimde intihar mümkünlüğü ve ömür doyumu içinde aracı bir rolünün olduğunu; bir daha hayat manası mümkünlüğünün manalı bir biçimde depresyon ve intihar mümkünlüğü içinde düzenleyici bir rolünün olduğunu tespit etmişlerdir.
Ergen ruhsal dayanıklılığın aile dayanağı boyutundaki bir ünitelik artış, intihar mümkünlüğü ölçeğinin intihar mümkünlüğü, olumsuz benlik algısı, ümitsizlik, düşmanlık ve negatif algı boyutlarında azalmaya niye olmaktadır. Ergen ruhsal dayanıklılığın akran dayanağı boyutundaki bir ünitelik artış, intihar mümkünlüğü ölçeğinin intihar mümkünlüğü, olumsuz benlik, ümitsizlik ve düşmanlık boyutlarında azalışa niye olmaktadır. Ergen ruhsal dayanıklılığın ahenk boyutundaki bir ünitelik artış, intihar mümkünlüğü ölçeğinin olumsuz benlik algısı boyutunda azalmaya niye olmaktadır. Aydın (2018), çocukluk çağı travmalarının ruhsal sağlamlık ve depresyon belirtileri üzerine tesiri üzerine yaptığı çalışmasında, ruhsal sağlamlık seviyeleri ile depresyon belirti seviyeleri içinde negatif istikamette manalı münasebet olduğunu tespit etmiştir. Diğer bir deyişle öğrencilerin ruhsal sağlamlık seviyesi yükseldikçe depresyonları azalmaktadır.
Zorbalık kurbanı öğrenciler başkalarına nazaran daha sık intihar mümkünlüğü yaşamaktadır (Kowalski, Limber, Agatston, 2008). Araştırmalarda okul uyumsuzluğu, sigara kullanması ve zorbalık kurbanı olma içinde müspet taraflı alaka saptanmıştır (Nansel, Overpeck, Pilla, Ruan, Simmons-Morton ve Scheidt, 2001). Smokowski ve Kopasz (2005)’e nazaran zorbalık, gençler içinde en sık rastlanan şiddet sorunu olarak kabul edilebilir ve epey önemli anti toplumsal davranış bozukluklarına dönüşebilmektedir. Totan ve Yöndem (2007)’in lise öğrencileriyle gerçekleştirmiş oldukları araştırmanın neticelerina göre, gençlerde akran münasebetlerinin yoğunluğu zorba olmayla olumlu istikamette bağ göstermektedir. Bu bulgu, arkadaş alakalarının niteliğinin, zorbalığa maruz kalan çocuklar açısından tekrar gözden geçirilmesi gerektiğini göstermektedir.
Camphell ve Fahy (2005), intihar ile intihar mümkünlüğü içinde da bir münasebet olduğunu anlatmaktadır. İntihar mümkünlüğü olduğunu lisana getiren şahısların %20’sinin intihar teşebbüsünde bulunduğunu tabir etmektedir. Bu şahısların büyük çoğunluğu intihar davranışı öncesi profesyonel yardım gördüğünü; rastgele bir niçinle daha evvel hastanede psikiyatrik tedavi görmüş olan bireylerde intihar olaylarına daha fazla rastlandığını tespit etmiştir.
Çalışmamızdaki öteki bir alt maksat akran zorbalığı ile intihar mümkünlüğü içindeki münasebette hayat manası ve ruhsal dayanıklılık değişkenlerinin aracı bir tesire sahip olup olmadığını tespit etmekti. Akran zorbalığının, intihar mümkünlüğünü hem direkt birebir vakitte dolaylı müspet bir biçimde etkilediği saptanmıştır. Akran zorbalığı, ömür manasını direkt negatif tarafta etkilemektedir. Hayat manası ise intihar mümkünlüğünü negatif istikamette direkt etkilemektedir. Akran zorbalığı ile intihar mümkünlüğü içindeki münasebet yol katsayısı bedelinin manalı olması, hayat manası değişkeninin tam aracılık etkisinin olmadığını göstermektedir (Gürbüz ve Şahin, 2016). Bu kararın bilakis Henry (2014) yaptıkları araştırmalarında akran zorbalığına maruz kalma ie intihar mümkünlüğü içindeki bağlantıda hayat manası faktörünün aracı tesire sahip olduğunu tespit etmişlerdir. Öbür bir tabirle ömür manası değişkeni, akran zorbalığına maruz kalan öğrencilerin intihar niyetlerini olumlu istikamette etkilemekte; onları intihar, kendine ziyan verme üzere niyetlerden koruyarak tampon fonksiyonu görmektedir.
Yaşam manası araştırmaları zorbalık mağdurlarının hayatta mana ile ilgili tabirleriyle yakından ilgili görülmektedir. Araştırmalar ömür manasının gerilimi önleyici ve gerilimin tesirini kısıtlayıcı durumda olduğunu göstermekle bir arada, yapılan kesitsel çalışmalar, ömür manası olasılığıne sahip kimselerin terörist akınlar altında, kanser teşhisi konulması ve yürek gerektiren vakit içinderda ve kasvet yaratan durumlarda daha az ziyan gördüklerini göstermektedir (Edmonds ve Hooker, 1992; Steger, Frazier, Oishi ve Kaler, 2006; Vickberg, Bovbjerg, DuHamel, Currie ve Redd, 2000).
Bu kategoride yer alan zorbalık modelinde (Hay ve Meldrum ve Mann, 2010) “sahip olunan ömür anlamı/amacı, zorbalık kurbanlarında oluşan negatif tesirleri azaltmaktadır” fikrini savunmaktadırlar. Bu kapsamda ömürde mana, zorbalık mağdurları için kollayıcı, tampon fonksiyonunu nazarann bir rol sunmaktadır. Hayatta kuvvetli mana düzeyine sahip olan ergenler psiko-sosyal güç kaynaklarını daha güzel tasarlayabilmekte ve zorbalığın negatif tesirleriyle daha kolay baş edebilmektedirler. bu biçimdece zorbalığın yıkıcı tesirlerine karşın bir yaşam manasına sahip olmak, genç bireyin zorbalık mağduriyetini içselleştirmesini önlemekte ve/veya bireye hayat için ek mana kaynakları sunabilmektedir.
Henry ve arkadaşları (2014)’nın yaptığı akran zorbalığında zorba mağduriyeti yaşayan kurbanlar ile intihar kanıları içindeki bağlantıda ömür manasının potansiyel aracı ve düzenleyici rolünü test ettikleri çalışmalarında, hayat manasının kızlar için aracı bir rolü olduğunu; erkekler için de ömür manasının düzenleyici bir rolü olduğunu tespit etmişlerdir. Ömür manasının gençlerin ruh sıhhati için değerli bir gaye oluğunu; müspet, önleyici ve müdahale edilmesi gereken maksat bir nokta olduğunu söz etmektedirler. Heisel ve Flett (2004), hayat manası, hayat doyumu ve intihar mümkünlüğü içindeki alakayı incelemişlerdir. Yapılan çalışmada hayat manası ve ömür doyumunun, depresyon, nevrotizm ve toplumsal ümitsizliğe karşı gözetici bir rolünün olduğunu bulmuşlardır. Hayat manası mümkünlüğünün manalı bir biçimde intihar mümkünlüğü ve ömür doyumu içinde aracı bir rolünün olduğunu; bir daha hayat manası mümkünlüğünün manalı bir biçimde depresyon ve intihar mümkünlüğü içinde düzenleyici bir rolünün olduğunu tespit etmişlerdir.
Akran zorbalığı ile intihar mümkünlüğü içindeki alakada hayat manası ve ruhsal dayanıklılık kavramlarının hami bir tesire sahip olduğu söylenebilir. kuvvetli ömür manasına sahip olan bireyler ve ruhsal dayanıklılık açısından yüksek düzeyde bulunan bireyler, zorbalığa maruz kalmanın ve intihar mümkünlüğünün tesirinden en az ziyanla kurtulacaklardır.
Tüm bunların yanı sıra öğrencilerin hayatın manasına yönelik durumlarını öğrenmek için Steger, Frazier, Oishi ve Kaler (2006) tarafınca geliştirilen, Demirdağ ve Kalafat (2015) tarafınca uyarlama çalışması yapılmış olan hayatın Manası Ölçeği (Meaning in Life Questionainere), hem özgününde birebir vakitte uyarlama çalışmasında üniversite öğrencileri ile çalışılmıştır. Yapılan çalışmada ise ölçeğin lise öğrencileri ergenler üzerinde de uygulanabileceği kanıtlanmıştır. Bundan daha sonra yapılacak çalışmalarda Ömür Manası Ölçeği lise öğrencileri örnekleminde kullanılabilir.
Tıpkı biçimde Cull ve Gill (1990) tarafınca geliştirilen, Atlı, Eskin ve Dereboy, (2009) tarafınca Türkçe’ye uyarlanan İntihar Mümkünlüğü Ölçeği, yetişkinler içindeki intihar riskini ölçmek emeliyle geliştirilmiştir. Yapılan yepyeni çalışma ve uyarlama çalışmadaki örneklem yetişkin bireylerden oluşmaktadır. Yapılan çalışmada bu ölçeğin güvenirlik ve geçerlik çalışmaları sonuçları lise seviyesindeki ergenlerle de rahatlıkla kullanılabileceğini göstermiştir.
Okumaya devam et...
Yapılan yol tahlili kararında hayat manası ölçeğinin alt boyutlarından biri olan var olan mana boyutundaki bir ünitelik artışın intihar mümkünlüğü ölçeğindeki tüm alt boyutlarda (intihar mümkünlüğü, olumsuz benlik algısı, ümitsizlik, düşmanlık ve negatif algı) azalmaya sebep olduğu tespit edilmiştir. Ergende mevcut bir hayat manasının olması, onu intihar olasılığıne karşı kollayıcı bir bariyer tesiri olarak çevrelemektedir denilebilir. Camphell ve Fahy (2005), intihar ile intihar mümkünlüğü içinde da bir münasebet olduğunu tabir etmektedir. İntihar mümkünlüğü olduğunu lisana getiren bireylerin %20’sinin intihar teşebbüsünde bulunduğunu belirtmektedir. Bu şahısların büyük çoğunluğunun intihar davranışı öncesi profesyonel yardım gördüğünü; rastgele bir niçinle daha evvel hastanede psikiyatrik tedavi görmüş olan bireylerde intihar hadiselerine daha fazla rastlandığını tespit etmiştir.
Tıpkı biçimde ergen ruhsal dayanıklılık ölçeğinin aile takviyesi ve akran takviyesi alt boyutlarındaki bir ünitelik artışın intihar mümkünlüğü ölçeğinin tüm alt boyutlarında azalmaya sebep olduğu tespit edilmiştir. Ruhsal dayanıklılığın intihar mümkünlüğünü önleyici bir rol üstlendiği görülmektedir. Emsal olarak ergen ruhsal dayanıklılık ölçeğinin ahenk boyutundaki bir ünitelik artışın intihar mümkünlüğü ölçeğinin olumsuz benlik algısı alt boyutunda azalmaya sebep olmaktadır. Literatürdeki bulgular araştırmadan elde edilen bulgularla birbirine paralellik arz etmektedir. Akran zorbalığının, çocuklar ve ergenler içinde en çok gözlenen şiddet sorunu olduğu ve uzun vadede anti-sosyal davranış bozukluklarına dönüşebilme riskini barındırdığı tabir edilmiştir (Smokowski ve Kopasz, 2005). Akran zorbalığına maruz kalan öğrenciler başkalarına bakılırsa daha sık intihar mümkünlüğü yaşamaktadır (Kowalski, Limber, Agatston, 2008). Araştırmalarda okul uyumsuzluğu, sigara kullanması ve akran zorbalığına maruz kalma içinde müspet istikametli münasebet saptanmıştır (Nansel, Overpeck, Pilla, Ruan, Simmons-Morton ve Scheidt, 2001).
Yaşam manası ölçeğinin var olan mana alt boyutu intihar mümkünlüğü ölçeğinin intihar mümkünlüğü, olumsuz benlik algısı, ümitsizlik, düşmanlık ve negatif algı alt boyutlarında azalışa sebep olurken; ömür manası ölçeğinin aranan mana boyutundaki bir ünitelik artışın intihar mümkünlüğü ölçeğinin intihar mümkünlüğü, ümitsizlik ve düşmanlık alt boyutlarında artışa sebep olduğu saptanmıştır. Ayakta tedavi nazarann hasta kümesinde intihar oranını araştıran Dean ve Range (1999), yol tahlili kullanarak yaptığı çalışmasında, ümitsizlikle hem de intihar mümkünlüğü ve ömür manası içinde manalı ilgiler elde etmiştir. Buna bakılırsa kişinin hayat manası seviyesi yükseldikçe intihar mümkünlüğü artmaktadır (Akt. Atlı, 2007). Dünya Sıhhat Örgütü (2014) datalarına göre nüfusu 300 binden çok olan 172 ülkede intihar suratları yüz binde 0,4-44,2 içinde değişmektedir. 2012 yılında intihar tüm dünyadaki ölümlerin %1,4 ünü oluşturarak en sık görülen 15. vefat niçini olarak yerini almıştır. Global olarak 15-29 yaşındaki genç yetişkinlerin ölümlerinin %8,5’ini intihar oluşturur. Bu yaş kümesinde trafik kazalarından daha sonraki en sık ikinci mevt niçinidir.
Akran zorbalığı belirleme ölçeğinin sözel istismar alt boyutundaki bir ünitelik artışın, ergen ruhsal dayanıklılık ölçeğinin aile takviyesi, akran takviyesi alt boyutlarında azalışa; intihar mümkünlüğü ölçeğinin intihar mümkünlüğü ve düşmanlık ile ergen ruhsal dayanıklılık ölçeğinin okul takviyesi alt boyutunda artışa niye olmaktadır. bir daha benzeri olarak akran zorbalığı belirleme ölçeğinin toplumsal manipülasyon alt boyutunda bir ünitelik artışın, ömür manası ölçeği alt boyutlarından var olan mana, ergen ruhsal dayanıklılık ölçeğinin alt boyutlarından ahenk, akran takviyesi ve aile takviyesi alt boyutlarında; intihar mümkünlüğü ölçeğinin düşmanlık alt boyutlarından düşmanlık alt boyutunda azalışa sebep olurken ümitsizlik alt boyutunda artışa sebep olmaktadır. Soylu (2007), depresyonu olan gençlerde intihar mümkünlüğünü etkileyen toplumsal, duygusal ve bilişsel faktörlerinin araştırılması isimli çalışmasında, ergen bireylerde kız cinsiyetli olunması, depresyonun varlığı ve şiddetli olması, yüksek korku düzeyi, ümitsizlik düzeyinin yüksekliği, algılanan toplumsal dayanak düzeyinin düşüklüğü, benlik hürmetinin azlığı, arkadaş dayanağının az olması, somatizasyon, düşmanlık, psikotizm, duygusal kuvvetlikler ve akran alakalarıyla ilgili zorluklar intihar mümkünlüğü ile bağlı olarak tespit edilmiştir. Kim ve Leventhall (2008), zorbalık ve intihar alakasını araştırdıkları genel tarama çalışmalarında, 5 kıtadaki 16 ülkede yapılan 37 araştırma tek tek incelenmiş, zorbalığa maruz kalmanın kurbanlar için yıkıcı bir etkisinin olduğu belirlenmiş; intihar mümkünlüğünü tetiklediğini ortaya çıkarmış; günümüz toplumları açısından zorbalık davranışlarının fazlaca önemli bir sorun olduğu saptanmış; akran zorbalığının tüm dünya toplumları için global önemli bir halk sıhhati sorunu olarak ele alınması gerektiği vurgulanmıştır.
Akran zorbalığı belirleme ölçeğinin fizikî akın alt boyutundaki bir ünitelik artışın, ömür manası ölçeğinin var olan mana; ergen ruhsal dayanıklılık ölçeğinin aile takviyesi, akran takviyesi ve okul dayanağı; intihar mümkünlüğü ölçeğinin olumsuz benlik algısı ve ümitsizlik boyutlarında azalmaya yol açarken; intihar mümkünlüğü ölçeğinin düşmanlık boyutunda artışa niye olmaktadır. Literatüre baktığımızda zorbalığa maruz kalan ergenlerin kendine ziyan verme şekli yansılar geliştirdikleri fark edilmektedir. Kimi teorik açıklamalar zorba kurbanı olmanın negatif duygusal ve ruhsal sonuçlarının üzerinde durmaktadır. Bunun niçinleri üzerinde çalışan Hay, Meldrum ve Mann (2010), kurban konumunda olmanın ergenler için bir çeşit gerginlik oluşturduğunu ve bu gerginliğin olumsuz hisleri tetikleyerek kendine ziyan vermeye yönelik davranışları harekete geçirdiğini tabir etmektedir. Bu teoriyi deher neysel olarak test etmek için Hay ve Meldrum, kendine ziyan verme istikametindeki niyetle olduğu kadar zorbalığın olumsuz hislerle da bağlı olduğunu bildirmişlerdir. Genel olarak düşündüğümüzde bu modeller bize zorbalık kurbanlarının itaatkar ve güçsüz toplumsal duruma zorlandığını ve bunun sonucunda de öz yeterlik, öz kıymet algılarının ve genel motivasyonlarının azaldığını; olumsuz hislerinin, olumsuz benlik algılarının ve depresif his durumlarının arttığını söz etmektedir. Nazir ve Pişkin (2015) Türkiye ve Hindistan’da eşgüdümlü biçimde yürüttükleri araştırmalarında, akran zorbalığının öğrencilerin üstündeki tesirlerini ölçmüşler ve edinilen sonuçlara göre akran zorbalığı, öğrencilerin özgüvenini ve özgüvenlerini büyük oranda azaltarak, öğrencilerde depresif his durumuna sebep olduğunu; bunların yanında hem de zorbalığa maruz kalan öğrencilerin kendilerini etraflarından yalıtılmış ve yalnız hissetmelerine niye olduğunu tespit etmişlerdir. Kendilerini yalnız, yalıtılmış ve depresif hisseden öğrencilerin intihar mümkünlüğü, intihar mümkünlüğü durumu yahut intihar teşebbüsü davranışı ortasında bulunma ihtimali çok fazladır.
Yaşam manasının var olan mana boyutundaki bir ünitelik artış, intihar mümkünlüğü ölçeğinin intihar mümkünlüğü, olumsuz benlik algısı, ümitsizlik, düşmanlık ve negatif algı boyutlarında azalmaya niye olmaktadır. Öbür bir tabirle öğrencilerin mana kanılarına sahip olmaları, intihar kanılarını, olumsuz benlik algılarını, ümitsizlik seviyelerini, düşmanlık ve negatif algı düzeylerini düşürmektedir. Bu sonuçların, Hay ve Meldrum’un (2010) üstte bahsedilen araştırma bulgularına paralellik gösterdiği görülmektedir. Ergenlerin ömür manası seviyesi yükseldikçe intihar fikirleri, olumsuz benlik algısı, ümitsizlik ve negatif algı seviyeleri giderek azalmaktadır. Hayat manasının aranan mana boyutundaki bir ünitelik artış, intihar mümkünlüğü ölçeğinin intihar mümkünlüğü, ümitsizlik ve düşmanlık boyutlarında artışa niye olmaktadır. Öteki bir tabirle ömür manası arayışında olmak, intihar mümkünlüğü, ümitsizlik ve düşmanlık düzeylerinde artışa niye olmaktadır. çabucak hemen bir mana olasılığıne sahip olunmaması ve hala arayışta olunması, gençlerdeki intihar mümkünlüğünü, ümitsizliği ve düşmanlık boyutlarını artırmaktadır. Dilbaz, Holat, Bayram ve Tüzer (1995)’ın yaptıkları çalışmada, ümitsizliğin da intiharı anlamada araştırmalara yol gösterecek bir kavram olduğunu ortaya çıkartmışlardır. Çalışmalarında intihar teşebbüsünde bulunan hastalarda intihar teşebbüsünde bulunmayanlara göre ümitsizlik hislerinin pek ağır olarak ortaya çıktığını; kişinin yaşama bakış açısının ümitsizliklerle doluysa intihar riskinin de arttığını belirtmektedirler. Heisel ve Flett (2004), hayat manası, hayat doyumu ve intihar mümkünlüğü içindeki bağlantıyı incelemişlerdir. Yapılan çalışmada ömür manası ve hayat doyumunun, depresyon, nevrotizm ve toplumsal ümitsizliğe karşı esirgeyici bir rolünün olduğunu bulmuşlardır. Hayat manası mümkünlüğünün manalı bir biçimde intihar mümkünlüğü ve ömür doyumu içinde aracı bir rolünün olduğunu; bir daha hayat manası mümkünlüğünün manalı bir biçimde depresyon ve intihar mümkünlüğü içinde düzenleyici bir rolünün olduğunu tespit etmişlerdir.
Ergen ruhsal dayanıklılığın aile dayanağı boyutundaki bir ünitelik artış, intihar mümkünlüğü ölçeğinin intihar mümkünlüğü, olumsuz benlik algısı, ümitsizlik, düşmanlık ve negatif algı boyutlarında azalmaya niye olmaktadır. Ergen ruhsal dayanıklılığın akran dayanağı boyutundaki bir ünitelik artış, intihar mümkünlüğü ölçeğinin intihar mümkünlüğü, olumsuz benlik, ümitsizlik ve düşmanlık boyutlarında azalışa niye olmaktadır. Ergen ruhsal dayanıklılığın ahenk boyutundaki bir ünitelik artış, intihar mümkünlüğü ölçeğinin olumsuz benlik algısı boyutunda azalmaya niye olmaktadır. Aydın (2018), çocukluk çağı travmalarının ruhsal sağlamlık ve depresyon belirtileri üzerine tesiri üzerine yaptığı çalışmasında, ruhsal sağlamlık seviyeleri ile depresyon belirti seviyeleri içinde negatif istikamette manalı münasebet olduğunu tespit etmiştir. Diğer bir deyişle öğrencilerin ruhsal sağlamlık seviyesi yükseldikçe depresyonları azalmaktadır.
Zorbalık kurbanı öğrenciler başkalarına nazaran daha sık intihar mümkünlüğü yaşamaktadır (Kowalski, Limber, Agatston, 2008). Araştırmalarda okul uyumsuzluğu, sigara kullanması ve zorbalık kurbanı olma içinde müspet taraflı alaka saptanmıştır (Nansel, Overpeck, Pilla, Ruan, Simmons-Morton ve Scheidt, 2001). Smokowski ve Kopasz (2005)’e nazaran zorbalık, gençler içinde en sık rastlanan şiddet sorunu olarak kabul edilebilir ve epey önemli anti toplumsal davranış bozukluklarına dönüşebilmektedir. Totan ve Yöndem (2007)’in lise öğrencileriyle gerçekleştirmiş oldukları araştırmanın neticelerina göre, gençlerde akran münasebetlerinin yoğunluğu zorba olmayla olumlu istikamette bağ göstermektedir. Bu bulgu, arkadaş alakalarının niteliğinin, zorbalığa maruz kalan çocuklar açısından tekrar gözden geçirilmesi gerektiğini göstermektedir.
Camphell ve Fahy (2005), intihar ile intihar mümkünlüğü içinde da bir münasebet olduğunu anlatmaktadır. İntihar mümkünlüğü olduğunu lisana getiren şahısların %20’sinin intihar teşebbüsünde bulunduğunu tabir etmektedir. Bu şahısların büyük çoğunluğu intihar davranışı öncesi profesyonel yardım gördüğünü; rastgele bir niçinle daha evvel hastanede psikiyatrik tedavi görmüş olan bireylerde intihar olaylarına daha fazla rastlandığını tespit etmiştir.
Çalışmamızdaki öteki bir alt maksat akran zorbalığı ile intihar mümkünlüğü içindeki münasebette hayat manası ve ruhsal dayanıklılık değişkenlerinin aracı bir tesire sahip olup olmadığını tespit etmekti. Akran zorbalığının, intihar mümkünlüğünü hem direkt birebir vakitte dolaylı müspet bir biçimde etkilediği saptanmıştır. Akran zorbalığı, ömür manasını direkt negatif tarafta etkilemektedir. Hayat manası ise intihar mümkünlüğünü negatif istikamette direkt etkilemektedir. Akran zorbalığı ile intihar mümkünlüğü içindeki münasebet yol katsayısı bedelinin manalı olması, hayat manası değişkeninin tam aracılık etkisinin olmadığını göstermektedir (Gürbüz ve Şahin, 2016). Bu kararın bilakis Henry (2014) yaptıkları araştırmalarında akran zorbalığına maruz kalma ie intihar mümkünlüğü içindeki bağlantıda hayat manası faktörünün aracı tesire sahip olduğunu tespit etmişlerdir. Öbür bir tabirle ömür manası değişkeni, akran zorbalığına maruz kalan öğrencilerin intihar niyetlerini olumlu istikamette etkilemekte; onları intihar, kendine ziyan verme üzere niyetlerden koruyarak tampon fonksiyonu görmektedir.
Yaşam manası araştırmaları zorbalık mağdurlarının hayatta mana ile ilgili tabirleriyle yakından ilgili görülmektedir. Araştırmalar ömür manasının gerilimi önleyici ve gerilimin tesirini kısıtlayıcı durumda olduğunu göstermekle bir arada, yapılan kesitsel çalışmalar, ömür manası olasılığıne sahip kimselerin terörist akınlar altında, kanser teşhisi konulması ve yürek gerektiren vakit içinderda ve kasvet yaratan durumlarda daha az ziyan gördüklerini göstermektedir (Edmonds ve Hooker, 1992; Steger, Frazier, Oishi ve Kaler, 2006; Vickberg, Bovbjerg, DuHamel, Currie ve Redd, 2000).
Bu kategoride yer alan zorbalık modelinde (Hay ve Meldrum ve Mann, 2010) “sahip olunan ömür anlamı/amacı, zorbalık kurbanlarında oluşan negatif tesirleri azaltmaktadır” fikrini savunmaktadırlar. Bu kapsamda ömürde mana, zorbalık mağdurları için kollayıcı, tampon fonksiyonunu nazarann bir rol sunmaktadır. Hayatta kuvvetli mana düzeyine sahip olan ergenler psiko-sosyal güç kaynaklarını daha güzel tasarlayabilmekte ve zorbalığın negatif tesirleriyle daha kolay baş edebilmektedirler. bu biçimdece zorbalığın yıkıcı tesirlerine karşın bir yaşam manasına sahip olmak, genç bireyin zorbalık mağduriyetini içselleştirmesini önlemekte ve/veya bireye hayat için ek mana kaynakları sunabilmektedir.
Henry ve arkadaşları (2014)’nın yaptığı akran zorbalığında zorba mağduriyeti yaşayan kurbanlar ile intihar kanıları içindeki bağlantıda ömür manasının potansiyel aracı ve düzenleyici rolünü test ettikleri çalışmalarında, hayat manasının kızlar için aracı bir rolü olduğunu; erkekler için de ömür manasının düzenleyici bir rolü olduğunu tespit etmişlerdir. Ömür manasının gençlerin ruh sıhhati için değerli bir gaye oluğunu; müspet, önleyici ve müdahale edilmesi gereken maksat bir nokta olduğunu söz etmektedirler. Heisel ve Flett (2004), hayat manası, hayat doyumu ve intihar mümkünlüğü içindeki alakayı incelemişlerdir. Yapılan çalışmada hayat manası ve ömür doyumunun, depresyon, nevrotizm ve toplumsal ümitsizliğe karşı gözetici bir rolünün olduğunu bulmuşlardır. Hayat manası mümkünlüğünün manalı bir biçimde intihar mümkünlüğü ve ömür doyumu içinde aracı bir rolünün olduğunu; bir daha hayat manası mümkünlüğünün manalı bir biçimde depresyon ve intihar mümkünlüğü içinde düzenleyici bir rolünün olduğunu tespit etmişlerdir.
Akran zorbalığı ile intihar mümkünlüğü içindeki alakada hayat manası ve ruhsal dayanıklılık kavramlarının hami bir tesire sahip olduğu söylenebilir. kuvvetli ömür manasına sahip olan bireyler ve ruhsal dayanıklılık açısından yüksek düzeyde bulunan bireyler, zorbalığa maruz kalmanın ve intihar mümkünlüğünün tesirinden en az ziyanla kurtulacaklardır.
Tüm bunların yanı sıra öğrencilerin hayatın manasına yönelik durumlarını öğrenmek için Steger, Frazier, Oishi ve Kaler (2006) tarafınca geliştirilen, Demirdağ ve Kalafat (2015) tarafınca uyarlama çalışması yapılmış olan hayatın Manası Ölçeği (Meaning in Life Questionainere), hem özgününde birebir vakitte uyarlama çalışmasında üniversite öğrencileri ile çalışılmıştır. Yapılan çalışmada ise ölçeğin lise öğrencileri ergenler üzerinde de uygulanabileceği kanıtlanmıştır. Bundan daha sonra yapılacak çalışmalarda Ömür Manası Ölçeği lise öğrencileri örnekleminde kullanılabilir.
Tıpkı biçimde Cull ve Gill (1990) tarafınca geliştirilen, Atlı, Eskin ve Dereboy, (2009) tarafınca Türkçe’ye uyarlanan İntihar Mümkünlüğü Ölçeği, yetişkinler içindeki intihar riskini ölçmek emeliyle geliştirilmiştir. Yapılan yepyeni çalışma ve uyarlama çalışmadaki örneklem yetişkin bireylerden oluşmaktadır. Yapılan çalışmada bu ölçeğin güvenirlik ve geçerlik çalışmaları sonuçları lise seviyesindeki ergenlerle de rahatlıkla kullanılabileceğini göstermiştir.
Okumaya devam et...